فقه و حقوق جلد20 صفحه 346

وارد شود، باز آن شخص ضامن است. یا همین طور است اگر کسی در راهی ناودانی باز کند و این ناودان به دیگران ضرر بزند (مثل همان تیرآهنی که مثال زدم) و جنایتی بر کسی واقع شود یا حتی ناودان را طوری باز کند که آب در راه مردم بریزد و مثلًا لباسهای مردم را کثیف کند بلکه ضرر بزند، چنانکه بعضی لباسها هست که اگر یک دفعه آب به آن برسد دیگر به درد نمی خورد. یا به فرض حیوانی در جایی بسته شده است، مثلًا یک کسی اسب خودش را به درختی یا تیری بسته است. اگر فرد دیگری برود و آن اسب را باز کند و آن حیوان فرار کند و گم شود، این فرد ضامن آن حیوان است. یا مثلًا مرغ کسی در قفس است.

اگر شخصی درِ قفس را باز کند و آن مرغ بیرون برود، آن شخص ضامن است. اگر چوپانی گله ای را رعایت می کند، چنانچه کسی بیاید آن چوپان را بردارد و به زور از آنجا ببرد و گله بی چوپان بماند و بعد به این گله خسارتی وارد شود، در اینجا می گویند دو حالت پیش می آید: یک وقت خسارت تصادفی وارد می شود که احیاناً اگر چوپان هم می بود آن خسارت وارد می شد. این، حکم مغصوب را ندارد که آن شخص ضامن باشد. ولی یک وقت هست که این گله در جایی است که در معرض حملۀ گرگ و درندگان امثال آن است. چوپان باید باشد که گله را حفظ کند، یعنی واقعاً نبودن چوپان منشأ خطر است. در این صورت شخصی که این کار را کرده ضامن است. در این زمینه مثالهای زیادی است که بعضی را ذکر می کنیم.

اگر کسی درِ خانۀ دیگری را باز بگذارد و بعد دزد بیاید و چیزی ببرد، آیا آن فرد ضامن است؟ در اینجا می گویند: ضامن نیست. توجه کنید! اینها فقط قاعده است، اجتهاد است. در اصل ما فقط یک قاعدۀ «مَنْ اتْلَفَ مالَ الْغَیْرِ فَهُوَ ضامِنٌ» داریم که فقیه این قاعده را گرفته و آن را در موارد، تطبیق می کند و همۀ حرف فقیه هم این است که در کجا اتلاف نسبت داده می شود و در کجا نمی شود. بعضی موارد هست که واقعاً این نسبت داده می شود، یعنی فرد برای آن کار سبب شده ولی مواردی هست که دخالت شخص در آن کار بسیار ضعیف تلقی می شود، یعنی عرف او را منشأ این کار تلقی نمی کند. بعلاوه در جایی که

انسان دیگری دخالت دارد- مثل همین مثال اخیر دزد- مسأله به این شکل مطرح است.