فقه و حقوق جلد20 صفحه 365

پول

یکی از مسائل اقتصادی «پول» است. تا زمانی که زندگی اجتماعی بشر توسعه زیادی نداشت و تقسیم کار و تخصص، زیاد به میان نیامده بود حوائج افراد به آسانی قابل مبادله بود، یعنی افراد به سهولت می توانستند آنچه را که احتیاج دارند به وسیله مبادله با چیزی که خود تولید می کنند و مورد احتیاج تولید کنندۀ کالای مورد نیاز است به دست آورند. ولی تدریجاً در اثر تکامل صنایع و توسعه احتیاجات و تنوع آنها و ازدیاد روابط و تقسیم و تخصص بیشتر، مبادله دچار اشکال شد، ناچار لازم شد که شی ء خاصی که دارای ارزش ذاتی یا اعتباری و تضمینی باشد به میان بیاید که آن «پول» است. در باب پول مباحثی هست، یکی

این که آیا ارزش طلا و نقره ذاتی است؟ یعنی از آن جهت واسطه واقع شده که مورد احتیاج همه است و در همه زمانها مورد احتیاج است، و بعلاوه کهنه و فاسد نمی شود، و بعلاوه سبک و قابل حمل و نقل است؟ یا علت دیگر دارد و جنبه قراردادی دارد؟ مطلب دیگر این که در چه مرحله از مراحل تاریخی اجتماع بشر و در چه دوره ای از ادوار تاریخ، پول رایج شده است؟ اینها مطالبی است که در آینده باید از آنها بحث کنیم.

ارزش

یکی دیگر از مسائل مربوط به اقتصاد، ارزش یا قیمت است. در اقتصادهای مبادله ای کالاها قیمتهای متفاوتی دارند؛ قیمتها بالا و پایین می روند؛ گاهی یک چیز از یک چیز دیگر گرانتر و گاهی ارزانتر می شود؛ گاهی با اینکه قیمتها بالا است، چون پول بیشتر است رفاه بیشتر است؛ و گاهی در عین تنزل قیمت، زندگی سخت است؛ گاهی بالا رفتن قیمتها باعث سختی معیشت است. چه رابطه ای میان اینها هست؟ اولًا ارزش از کجا پیدا می شود؟ این مسأله یک مسأله فلسفی است. ثانیاً علت بالا رفتن ها و پایین رفتن ها چیست؟ چگونه می توان رفاه را تأمین کرد؟

چگونه می توان قیمتها را تثبیت کرد؟ اینها یک سلسله مسائل دیگر است که در آینده از آنها ان شاء اللّٰه بحث خواهیم کرد.

مراحل زندگی اجتماعی و اقتصادی

مسأله دیگر این است که بشر از لحاظ اجتماعی و اقتصادی چه مراحلی را طی