فقه و حقوق جلد20 صفحه 406

یک شی ء متفاوت است. اگر خانه ای صد هزار تومان خرجش شده و الان هم به نقد به همان قیمت می ارزد، دلیل نمی شود هنگامی که قیمت خانه در مدت پانصد ماه می خواهد پرداخت شود نیز همان صد هزار تومان باشد. پس و لو اینکه اینچنین ثروتی را مولّد ندانیم ولی به حسب زمان قابل نموّ و رشد در شرایط خاصی می دانیم.

اگر قبول کنیم که ارزش کار است و کار را نه مولّد بدانیم و نه نامی و رشدکننده، باید بپذیریم که سرمایه داری از لحاظ اسلامی به هیچ شکلی قابل قبول نیست، ولی اگر یکی از سه اشکال فوق را پذیرفتیم شاید بعضی از شکلهای سرمایه داری از لحاظ اقتصاد اخلاقی قابل پذیرش باشد. اکنون وارد بحث ارزش اضافی بشویم.