فقه و حقوق جلد20 صفحه 447

مالکیت زمین از نظر اسلام

اشاره

1. زمین یا به نحوی است که مردم و مالکین اولیه آن بدون جنگ مسلمان شده اند؛ در این صورت ملک شخصی آنهاست و معامله مالکیت با آن می شود؛ و یا آنکه سرزمین عنوهً فتح می شود؛ در این صورت زمین به عموم مسلمین تعلق می گیرد ولی به شرطی که آن زمین محیاه و در حقیقت مملوک کفار باشد. اینچنین سرزمینی بر خلاف سایر مملوکات کفار که به غنیمت برده می شود و تقسیم می شود تقسیم نمی گردد و به عموم مسلمین از آن جمله خود مالکان اولیه- اگر اسلام اختیار کنند- تعلق می گیرد؛ اما اینکه باید خراج و مقاسمه بپردازند مطلبی است که بعداً گفته خواهد شد. و اما اگر سرزمین فتح شده موات باشد، طبق فقه شیعه به امام تعلق می گیرد و صد درصد به نظر حکومت عادلۀ حقه واگذار می شود؛ و اما اینکه کسانی که این سرزمینها به آنها واگذار می شود آیا مالک اینها می شوند و می توانند خریدوفروش کنند یا مانند مفتوح عنوه نمی توانند خریدوفروش کنند، و همچنین آیا باید در مقابل این واگذاری چیزی به بیت المال به عنوان خراج بپردازند یا نه، و صد درصد معامله ملک شخصی با آن زمین می شود، مطلبی است که باید بحث شود.

و همچنین آیا مالکیت مطلق و محدود زمین موات همچنانکه به شرط الاحیاء است ما دام الاحیاء است یا امَدی ندارد؟ اگر امد دارد امد آن چقدر است؟ اگر