فقه و حقوق جلد20 صفحه 69

کتب تراجِم می خوانیم که فلان شخص کتابی در «صلاه» و فلان شخص دیگر کتابی در «اجاره» و سومی کتابی در «نکاح» نوشته است. از این رو

در دوره های بعد نیز که جوامع فقهی (یعنی کتب جامع همه دوره فقه) نوشته شد ابواب فقه هرکدام تحت عنوان «کتاب» یاد می شود. رسم بر این است که بجای اینکه بنویسند «باب الصلاه» یا «باب الحج» می نویسند «کتاب الصلاه» یا «کتاب الحج».

اکنون ما ابواب و رئوس مسائل فقهی را به ترتیب شرایع محقق حلّی و به نقل از آن کتاب ذکر می کنیم.

عبادات

محقق ده کتاب عبادات را به این ترتیب ذکر می کند:

1. کتاب الطهاره. طهارت بر دو قسم است: طهارت از خُبث یا آلودگیهای ظاهری و جسمی و عارضی، و طهارت از حَدَث یعنی آلودگی معنوی طبعی. طهارت از خبث عبارت است از تطهیر بدن یا لباس یا چیز دیگر از امور ده گانه ای که اصطلاحاً «نجاسات» خوانده می شوند از قبیل: بول، غایط، خون، منی، میته و غیره؛ و طهارت از حدث عبارت است از وضو و غسل و تیمم که شرط عبادات از قبیل نماز و طواف است و با یک سلسله اعمال طبیعی مانند خواب، ادرار، جنابت و غیره باطل می شود و باید تجدید شود.

2. کتاب الصلاه. در این کتاب درباره نمازهای واجب یعنی نمازهای یومیه، نماز عیدین، نماز میت، نماز آیات، نماز طواف و نمازهای نافله یعنی نمازهای مستحبی از قبیل نوافل یومیه و غیره، و درباره شرایط و ارکان و مقدمات و موانع و قواطع و خلل نماز، و همچنین درباره انواع نماز از قبیل نماز حاضر و نماز مسافر یا نماز فرادیٰ و نماز جماعت و یا نماز اداء و نماز قضاء به تفصیل بحث می شود.

3. کتاب الزکاه. زکات نوعی پرداخت مالی است شبیه به مالیات که به نُه چیز تعلق

می گیرد: طلا، نقره، گندم، جو، خرما، مویز، گاو، گوسفند، شتر. در فقه درباره شرایط تعلق زکات به این امور نه گانه و درباره مقدار زکات و درباره مصرف آن که به چه مصارفی باید برسد بحث می شود. در قرآن زکات غالباً همردیف نماز ذکر می شود. در قرآن از مسائل زکات فقط مصارف آن توضیح داده شده است آنجا که می فرماید: