فقه و حقوق جلد21 صفحه 128

موقعی که در مدینه بود اوضاع طور دیگر بود. در مکه قبل از آنکه ابو طالب و خدیجه از دنیا بروند، یک اوضاع و شرایطی بود و بعد از رحلت آنها اوضاع دیگری پیدا شد. سه سال اول بعثت اوضاع و شرایطی بود

و بعد از آنکه آیه آمد: فَاصْدَعْ بِمٰا تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکِینَ «1» اوضاع دیگری پیدا شد و حضرت طرز کارش عوض شد.

اهل تسنن که طبقه بندی هایی راجع به زمان پیغمبر اکرم کرده اند، مثلًا می گویند از سال اول بعثت تا اسلام عُمَر. آنها اسلام عمر را آن [نقطه ای می دانند] «2» که اوضاع اسلام عوض شد. البته اسلام حمزه را هم قبول دارند روی حساب اینکه مسلمین قبل از اسلام حمزه در یک وضع سخت تری بودند، با اسلام حمزه پشت مسلمین محکمتر شد و قهراً در طرز کار آنها تغییراتی پیدا شد. همچنین دوران مدینه را به قبل از بدر و بعد از بدر، قبل از فتح مکه و بعد از فتح مکه تقسیم می کنند. در تمام این 23 سال چهار پنج وضع برای زمان پیش آمد و در هر یک از آنها وضع مسلمین فرق می کرد. ولی تمام این زمان، 23 سال بود.

اما دورۀ عصمت برای ما شیعیان منحصر به 23 سال نیست. برای ما دورۀ عصمت 273 سال است، زیرا 23 سال زمان پیغمبر را که آنها دارند ما هم داریم؛ 250 سال- یعنی از سال دهم هجری تا سال 260 که سال وفات امام عسکری است- ما علاوه داریم؛ 250 سال دیگر دورۀ عصمت یعنی دورۀ امام معصومِ ظاهر داریم که سیره اش برای ما حجت است. آنها فقط 23 سال دارند که سیرۀ پیغمبر برایشان حجت است. عرض شد در 23 سال پیغمبر، اوضاع زمان چهار پنج رنگ گرفت. قهراً در این 250 سال، اوضاع بیش از این تغییر کرد. و لهذا این امر، مشکل اقتضای زمان را برای ما شیعیان حل

کرده است.

شما گاهی ممکن است به این مسأله برخورد کنید که در بعضی از امور، سیرت پیغمبر یا یکی از ائمه متفاوت است با سیرت و روش علی بن أبی طالب یا یکی دیگر از ائمه. می بینید امام حسن صلح می کند، امام حسین می جنگد. می بینید علی بن أبی طالب لباسش از دو جامۀ ساده تشکیل شده است، در صورتی که حضرت

______________________________
(1) حجر/ 94
(2) [متن پیاده شده از نوار افتادگی دارد.]