فقه و حقوق جلد21 صفحه 137

جز نقشی باقی نمی ماند. امیر المؤمنین در یک جا راجع به آیندۀ بنی امیه که بحث می کند، می گوید: مَثَل اسلام در آن زمان مَثَل ظرفی است که محتوی مایعی بوده است، بعد آن ظرف را وارونه کرده

باشند و آن مایع ریخته باشد، ظرف خالی باقی مانده است.

قسمتی از دستورهای دین شکل ظرف را دارد برای دستورهای دیگری که شکل آب را دارد. یعنی این ظرف لازم است اما این ظرف برای آن آب لازم است. اگر این ظرف باشد آن آب هم نمی ریزد اما اگر آن آب نباشد و این ظرف به تنهایی باشد، انگار نیست. امیر المؤمنین می خواهد بفرماید که بنی امیه اسلام را توخالی می کنند، مغزش را بکلی از میان می برند و فقط پوستی برای مردم باقی می گذارند. تعبیر دیگر این است که: «وَ لُبِسَ الْاسْلامُ لُبْسَ الْفَرْوِ مَقْلوباً» «1» در آن زمان این لباس را که نامش اسلام است می پوشند اما مثل اینکه پوستینی را وارونه پوشیده باشند، هم خاصیت خودش را از دست می دهد و هم اسباب مسخره می شود.

خود اینها می رساند که لباس اسلام را به دو شکل می شود به تن کرد: یک شکل اینکه یک امر بی خاصیت بی مغز جلوه کند و شکل دیگر اینکه معنی دار باشد.

یکی از رفقا نقل می کرد که من یک وقتی گرفتاری بسیار شدیدی داشتم. برای انجام یک کار خیلی کوچک که اصلًا زحمت هم نداشت ولی برای من ارزش فوق العاده ای داشت، به یکی از رفقا مراجعه کردم. او در جواب گفت که من الآن باید به نماز جماعت بروم. اگر در اینجا انسان بگوید اسلام که این همه به نماز جماعت توصیه کرده است ارزش قضای حاجت یک مسلمان را از بین برده است، این غلط است. مگر برای خدا فرق می کند که ما نماز تنها بخوانیم یا نماز جماعت؟ اسلام که گفته است نماز با جماعت خوانده شود برای این

است که مردم در آن حالی که حالت روحانیت و معنویت است، چشمشان به صورت یکدیگر بیفتد و به اوضاع یکدیگر رسیدگی کنند. اینکه گفته اند اگر نماز را به جماعت بخوانید این مقدار ثوابش زیاد می شود، برای این است که شما را به یکدیگر مهربانتر می کند، در قضای حوایج یکدیگر ساعی تر می کند؛ یعنی نماز را به جماعت خواندن، پوسته ای است که مغزی در آن نهفته است. مغز آن، عواطف اجتماعی و علاقه مند بودن به سرنوشت