فقه و حقوق جلد21 صفحه 138

دیگران است.

اینها دلالت می کند بر اینکه اسلام پوستی دارد و مغزی، ظاهری دارد و باطنی.

پس تفقّه لازم دارد. تفقّه این است که انسان معنی را به دست بیاورد. اگر آن شخص می گوید: اجتهاد قوّۀ محرکۀ اسلام است و یا گفته می شود اجتهاد در هر عصر و زمانی لازم است و روح اسلام روح ثابتی است در تمام زمانها (همین طور که بدن انسان متغیر و روح تغییرناپذیر است) این شبهه ایجاد نمی شود که مقتضیات زمان ایجاب می کند حکم اسلام نقض بشود.

یک مثال

مثالی عرض می کنم. ما در قرآن دستوری داریم: وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّهٍ وَ مِنْ رِبٰاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللّٰهِ وَ عَدُوَّکُمْ «1». دستوری با کمال صراحت بیان شده، هدف این دستور هم ذکر گردیده است. اسلام دین «نیرومندی» است. خارجیها هم این را قبول دارند. ویل دورانت گفته است: هیچ دینی به اندازۀ اسلام پیروان خودش را به نیرومندی دعوت نکرده است. اسلام می گوید قوی و نیرومند باشید. اسلام از ضعف و ضعیف بدش می آید. اسلام به جامعۀ اسلامی دستور می دهد که در مقابل دشمن، آنچه

که در استطاعت داری تهیه بکن. از لحاظ غایت و هدف این دستور هم می گوید شما باید از لحاظ نیروی مادی طوری باشید که رعب شما در دل دشمنانتان باشد. همین الآن می بینید کشورهای بزرگ چه رعبی در دل مردم ایجاد کرده اند! قرآن می گوید مسلمانان باید آن قدر نیرومند باشند که هر جمعیت غیر مسلمانی وقتی مسلمانها را می بیند، رعب آنها در دلشان ایجاد بشود برای اینکه خیال تجاوز در دماغشان خطور نکند. یک کسی قدرت و نیرو می خواهد برای تجاوز، یک کسی هم قدرت و نیرو می خواهد برای جلوگیری از تجاوز. قرآن هرگز نیرو را برای تجاوز توصیه نمی کند، چون می گوید: وَ لٰا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلیٰ أَلّٰا تَعْدِلُوا «2» حتی اگر دشمنان خدا به شما بدی کردند، مبادا از عدالت خارج بشوید. ولی اسلام به دیگری هم اجازۀ تجاوز نمی دهد. این یک دستور.

______________________________
(1) انفال/ 60
(2) مائده/ 8