فقه و حقوق جلد21 صفحه 148

172

عادی هست، بدن شخصی مانند ایشان هم هست، البته باید سراغ بدنهای دیگر رفت. باز در میان افراد عادی فرق است میان آن بدنی که اولیای آن بدن حیّ اند و حاضر، و بدنی که اولیای آن مجهولند.

این، معنای آن است که اسلام دین حساب است، حساب اهمّ و مهم را می کند، می گوید در موقع لزوم آن چیزی را که اهمیت کمتری دارد فدای چیزی که اهمیت بیشتری دارد بکن. این خودش یکی از اموری است که به اسلام انعطاف بخشیده است. این انعطاف را ما نداده ایم، خودش اینجور ساخته شده و به دست ما داده شده است. اگر ما می خواستیم به زور یک نرمش به آن بدهیم حق نداشتیم، ولی این یک نوع نرمشی است که خود اسلام به خودش داده است، حسابی است که خودش به دست ما داده است.

شکلهای مختلف دستورهای دین

ما وقتی که به متن دین اسلام نگاه می کنیم می بینیم به دستورهایی که صریحاً از خود دین رسیده است، در شرایط مختلف شکلهای مختلف داده است، آن هم با چه سهولتی! مثلًا به ما می گوید نماز بخوانید، روزه بگیرید. برای نماز وضو بگیرید، غسل بکنید. تمام، دستورهای مؤکّد و واجب. اما می گوید اگر مریضی و نمی توانی ایستاده نماز بخوانی، نشسته نماز بخوان. اگر بگویی این قدر مریضم که نمی توانم نشسته بخوانم می گوید همان طور خوابیده بخوان، اصلًا نماز تو در اینجا همین است که فقط ذکرها را بگویی. اگر طبیب گفته باشد حرف هم نباید بزنی، می گوید باید با ایماء و اشاره بخوانی. اینجا دیگر جای لجاجت و یک دنگی نیست.

چند سال پیش مرد عالمی بود که البته در عتبات سکونت داشت و چون مریض شده

بود به تهران آمده بود. چشم او را عمل جراحی کرده بودند و عمل هم با موفقیت انجام یافته بود. اطبا او را از شستشو منع کرده بودند. ولی او آدمی بود که حالت یک دندگی داشت، می گفت: اطبا نمی فهمند، فقط جراحی را که آن هم از نوع خیاطت و دوزندگی است می فهمند، دیگر هیچ چیز نمی فهمند. پس از چندی بدون اجازۀ طبیب به قم رفت و در آنجا به یکی از حمامها رفت و داخل خزینۀ کثیف آن شد و به همین جهت چشم او چرک کرد و بالاخره بکلی کور شد. آیا این آدم مطابق دستور اسلام عمل کرد یا بر خلاف دستور اسلام؟ البته بر خلاف دستور اسلام. اسلام