فقه و حقوق جلد21 صفحه 158

علی را نداشت، علی قبل از زمان خودش متولد شده بود. می گوید: «وَ فی عَقیدَتی انَّ عَلیَّ بْنَ ابی طالِبٍ اوَّلُ عَرَبِیٍّ جاوَرَ الرّوحَ الْکُلِّیَّهَ وَ سامَرَها» به عقیدۀ من علی بن أبی طالب اول شخصی است از عنصر عرب که همیشه در کنار روح کلی عالم است، یعنی همسایۀ خداست و او مردی بود که شبها با روح کلی عالم بسر می برد. علی خودش دربارۀ افرادی می فرماید: «اللّٰهُمَّ بَلیٰ لا تَخْلُو الْارْضُ مِنْ قائِمٍ لِلّٰهِ بِحُجَّهٍ امّا ظاهِراً مَشْهوراً وَ امّا خائِفاً مَغْموراً، «تا آنجا که می فرماید: «هَجَمَ بِهِمُ الْعِلْمُ عَلیٰ حَقیقَهِ الْبَصیرَهِ

وَ باشَروا روحَ الْیَقینِ ... وَ انِسوا بِمَا اسْتَوْحَشَ مِنْهُ الْجاهِلونَ» (دلم می خواست لااقل به اندازه ای که من در اثر آشنایی با زبان عربی ارزش این جملات را می فهمم شما هم می فهمیدید. آن وقت می دیدید که این جمله ها جمله هایی است که امکان ندارد در دنیا کهنه بشود. نشان می دهد که این سخن، حقیقت است. کأنه سراسر هستی است که این حرف را می زند.) می فرماید: هستند افرادی که علم از باطن به آنها هجوم آورده است. در حقیقت، روشنایی یعنی علمشان غیر از این علمهای متغیر نسخ شدنی است. به آن عمق حقیقت رسیده اند (دیگر بدل ندارد) و با روح یقین، مباشر و متصل شده اند «1». و برای مردم عیاش، کاری که در آن معنویتی باشد سخت است ولی چنین کاری برای اهل حقیقت آسان و مایۀ خوشی است. «وَ صَحِبُوا الدُّنْیا «2» بِابْدانٍ ارْواحُها مُعَلَّقَهٌ بِالْمَحَلِّ الْاعْلیٰ» «3» بدنهایشان با مردم است ولی روحهایشان در ملأ اعلی است.

آن وقت ببینید چقدر سخت و دشوار است این مسأله که علی، یک چنین مردی، می خواهد با خوارج بسر ببرد (روح را صحبت ناجنس عذابی است الیم). اصلًا تصور کردنی نیست! آن، قصۀ جنگ صفّین؛ کدام درد از این بالاتر است؟! آن، قصۀ خوارج. غیر خوارج جور دیگر. حتی به یکی از خویشاوندانش نامه ای می نویسد که: حال که دیدی روزگار بر من سخت است تو هم رفتی؟! براستی برای علی مرگ آسایش بود. به فرزندش امام حسن فرمود: «مَلَکَتْنی عَیْنی وَ انَا جالِسٌ ...» «4»

______________________________
(1) خودش می فرماید: «لَوْ کُشِفَ الْغِطاءُ مَا ازْدَدْتُ یَقیناً» اگر پرده برداشته شود بر یقین من افزوده نمی شود.
(2) در متن پیاده شده از نوار

کلمۀ «الناس» آمده است.

(3) نهج البلاغه، حکمت 147
(4) نهج البلاغه، خطبۀ 72 [ترجمه: در حالی که نشسته بودم خواب بر چشمم مسلط شد ...]