فقه و حقوق جلد21 صفحه 168

مردم به نجف یا قم می رفتند و به مقامات عالیه می رسیدند، آن دوره از بین رفت، حضرت امیر فرموده است بچه تان را مطابق زمان تربیت کنید. و بعد گفت: آیا دیگران که پشت این میزها نشسته اند شش تا انگشت دارند؟ و حرفهایی زد که من آن فکرها را از مغزم بیرون کنم. البته من به حرف او گوش نکردم. بعد به قم رفتم و مدت اقامتم در قم پانزده سال طول کشید. بعد که به تهران آمدم، اولین اثر علمی که منتشر کردم کتاب اصول فلسفه بود. آن شخص هم بعد به نمایندگی مجلس رسید و مردی باهوش و چیز فهم بود و در سنین جوانی احوال خوبی نداشت ولی بعد تغییر حالی در او پیدا شد. تقریباً در حدود هجده سال از آن قضیه گذشته بود که اصول فلسفه منتشر شد و یک نسخه از آن به دستش رسید، و او یادش رفته بود که قبلًا مرا نصیحت کرده بود که دنبال این حرفها نرو. بعد شنیدم که هرجا نشسته بود به یک طرز مبالغه آمیزی تعریف کرده بود. حتی یک بار در حضور خودم گفت که شما چنینید، چنانید. همان جا در دلم خطور کرد که تو همان کسی هستی که در

هجده سال پیش مرا نصیحت می کردی که دنبال این حرفها نرو. من اگر آن موقع حرف تو را گوش می کردم الآن یک میرزا بنویسی پشت میز اداره ای بودم، در حالی که تو الآن این قدر تعریف می کنی.

غرض این جهت است که برخی جمله ها به ذائقه ها شیرین می آید و مانند برق رواج پیدا می کند. اصلًا همان طوری که بعضی ها به وسایل مختلف برایشان پیشامدهای خوبی بروز می کند و بعضی ها هم بدشانس و بدبخت می باشند، اگر ملاحظه کرده باشید جمله ها هم این طور است. بعضی جمله ها یک جملات خوش شانسی هستند. این جملات بدون اینکه ارزش داشته باشند مثل برق در میان مردم رواج پیدا می کنند و حال آنکه جمله هایی هست صد درجه از اینها باارزش تر و حسن شهرت پیدا نمی کنند. این جملۀ «لا تُؤَدِّبوا اوْلادَکُمْ بِاخْلاقِکُمْ» جزء جملات خوش شانس دنیاست و شانس بیخودی پیدا کرده است. در مورد این جمله من دیشب این طور عرض کردم: گواینکه این جمله به این معنی و مفهومی که امروزیها استعمال می کنند غلط است ولی یک معنا و مفهوم صحیحی می تواند داشته باشد که غیر از چیزی است که امروزیها از آن قصد می کنند، و فرقی گذاشتم میان آداب و اخلاق که آداب غیر از اخلاق است. آن وقت آداب را دوگونه ذکر کردیم: ممکن است مقصود از آداب اموری باشد که در واقع امروز به آنها فنون می گویند. علاوه بر