فقه و حقوق جلد21 صفحه 178

آنکه گاو از گوساله بزرگتر است؟.

دوری و نزدیکی نیز از امور نسبی است. یک وقت می گویید خانۀ ما نیروی هوایی است. می گویند خانۀ شما چقدر دور است! یک وقت هم می گویند قم نزدیک تهران است. اگر با مقیاس فاصلۀ شهرها اندازه بگیرند، قم را نزدیک فرض می کنند.

اما اگر به مقیاس فاصلۀ خانه ها حساب کنند، از اینجا تا نیروی هوایی دور است. این است که می گوییم دوری و نزدیکی یک امر نسبی است؛ یعنی نمی شود به طور کلی گفت دوری فلان مقدار است و نزدیکی فلان مقدار، بلکه باید گفت دوری و نزدیکی نسبت به چیست و در چه مقیاسی است. این امور را که به نسبتها فرق می کنند، امور نسبی می گویند و به طور کلی نمی شود روی آنها حکم کرد؛ یعنی تا دو شی ء را مقایسه نکنند و با مقیاس معینی اندازه نگیرند، نمی شود روی این مفاهیم حکم کرد. ولی بعضی از امور، مطلق است. البته برخی این مطلب را انکار می کنند و می گویند امر مطلق وجود ندارد، که این هم حرف غلطی است. در هر حال بعضی از امور، امور مطلق است مثل اعداد و همچنین مقادیر. آیا عدد 20 نسبت به اشیاء فرق می کند؟ یعنی اگر بگویید بیست گردو یا بگویید بیست ستاره، اینها در عدد با هم فرق می کند؟ نه، عدد آنها یکی است، از لحاظ کمیت با هم فرقی ندارند. مقادیر نیز همین طور است. حتی دربارۀ زمان هم این گونه است. مقادیر، مطلق است. مثلًا پارچه را با متر می سنجند. اگر مقدار پارچه را معین کنند مثلًا بگویند 80/ 1 متر و یا بگویند انسان طولش 80/ 1 متر است، در اینجا 80/ 1 نسبت به همه جا و همه کس فرق نمی کند در صورتی که در بزرگی و کوچکی، اینها خیلی فرق می کرد.

معلوم شد که بعضی امور نسبی هستند و بعضی دیگر مطلق.

راجع به خیلی از امور این بحث پیش آمده است که آیا نسبی هستند

یا مطلق، از جمله در باب خود علم، خود حقیقت. آیا حقیقت نسبی است یا مطلق؟ آیا علم نسبی است یا مطلق؟ که نمی خواهیم وارد این بحث بشویم.

حال می خواهیم ببینیم آیا عدالت نسبی است یا مطلق؟ اگر عدالت نسبی باشد، آن وقت حرف آن جاهلها به کرسی می نشیند که عدالت نسبی است، در نتیجه در هر جامعه ای یک جور است، در هر زمان هم یک جور است. پس عدالت نمی تواند یک دستور مطلق داشته باشد و بنابراین هیچ مکتبی نمی تواند یک دستور مطلق بدهد و بگوید این عدالت است و باید همیشه و همه جا اجرا شود. حد اکثر می تواند برای