فقه و حقوق جلد21 صفحه 189

یک مثال

یک مثال کوچک: پدری دارای دو فرزند است. برای یکی از آن دو کفش می خرد، برای دیگری هم کفش می خرد. برای این لباس می خرد، برای او هم می خرد. به این پول می دهد، به او هم پول می دهد. این بچه ها وقتی خودشان در مقابل همدیگر باشند می توانند بین خودشان مرز تعیین کنند. این می گوید این پالتو مال من است، مال تو نیست، و واقعاً این پالتو مال این است چون پدرش برای او خریده. همچنین آن پالتو مال آن بچه است و مال این نیست، زیرا پدرش برای او خریده نه برای این.

یعنی دو بچه در مقابل یکدیگر می توانند بین خودشان مرز به وجود بیاورند. اما آیا همین بچه ها در مقابل پدرشان می توانند مرز به وجود بیاورند، بگویند این پالتو مال تو نیست، مال من است؟ از نظر دیگران، این امر مضحک است. از نظر کسی که بداند پدر چه نسبتی با آنها دارد، این حرف مضحک است. تو هرچه داری از ناحیۀ پدر داری؛ یعنی در آنچه که مِلک پدر است، تو از آن فرزند دیگر اولویت داری. الآن این پالتو ملک پدر است. در آنچه که جزء ثروت پدر است، این فرزند از آن فرزند اولویت دارد نه اینکه مال این فرزند است و مال پدر نیست.

نسبت بنده در مقابل خدا از نسبت

فرزند و پدر بی نهایت درجه قویتر و شدیدتر است؛ یعنی بنده هرچه داشته باشد، اعم از نیروی بدنی و نیروی روحی، در عین اینکه مال این بنده است، مال خداست، از ناحیۀ خدا به او رسیده است. توفیق عملش از ناحیۀ خداست. اگر بنده ای هرچه عمل می کند بخواهد فقط شکر خدا را بجا بیاورد، آیا امکان دارد؟ محال است که بنده تشکر را در مقابل خدا انجام بدهد.

یک کسی به شما احسان می کند. شما می توانید در مقابل احسان او تشکر کنید، چه زبانی و چه عملی. چون احسان او یک عمل است، تشکر مال شماست. ولی در مقابل خدا اگر انسان تشکر کند، خود همین تشکر یک توفیق الهی است و شکری می خواهد. اگر برای هر نعمتی بخواهد تشکر کند، یکی از نعمتها همین شکر است.

باز برای همین «متشکرم»، همین «الهی شکر» هم باید یک «متشکرم» دیگر بگوید.

این است که بشر از شکر خدا عاجز است. از کجا فرصت پیدا می کند که نعمت او را شکر کند؟ چه رسد به اینکه فرضاً وظیفه اش را از لحاظ شکر انجام داد، یک کار علاوه هم بکند و به خاطر آن از او طلبکار بشود!.

سعدی می گوید: