فقه و حقوق جلد21 صفحه 194

مثل اینکه شما مقداری نخود و لوبیا را با هم مخلوط می کنید؛ یعنی نخود به حالت نخودی باقی است، لوبیا هم به حالت لوبیایی باقی است، فقط با هم مخلوط شده اند.

هوا را مخلوط می گویند چون از اکسیژن و ازت که پهلوی هم قرار گرفته اند تشکیل شده است. اما مرکّب اینجور نیست. وقتی که [دو یا چند عنصر] پهلوی یکدیگر قرار گرفتند، در هم اثر می گذارند و یک شی ء سوم به وجود می آید. مثلًا آب یک مرکّب است که از دو عنصر اکسیژن و ئیدروژن که هر دو گازند، تشکیل شده است.

وقتی که این دو پهلوی یکدیگر قرار گرفتند، مایعی به وجود می آید که خاصیتی دارد مغایر با خاصیت هر یک از اجزاء. و در این عالم، مرکّبات زیادند. علم شیمی

علم ترکیبات است.

حالا افراد انسان که با یکدیگر زندگی می کنند، آیا اینها نظیر مخلوطها هستند یا نظیر مرکّبها؟ نظیر مرکّبها هستند، یعنی به مرکّبها نزدیکترند تا به مخلوطها. چرا؟ اگر ما در بیابانی صد هزار سنگ را صد هزار سال پهلوی یکدیگر قرار بدهیم، بر یکدیگر اثر نمی گذارند. در یک باغ اگر ما صد هزار درخت بکاریم مثل این است که هر درختی تنها زندگی می کند، یعنی هر درختی سروکارش فقط با آب است و زمین و نور و حرارت. ولی افراد انسان شخصیت خودشان را از یکدیگر کسب می کنند، یعنی هر یک از ما و شما که در اینجا نشسته ایم تمام شخصیت خودمان را از اجتماع داریم و اجتماع از ما دارد. ما الآن اینجا نشسته ایم با یک احساسات بالخصوص، با یک عقاید و افکار مخصوص. درست است که ما خودمان دارای عقل و اراده هستیم، انتخاب می کنیم و اجباری در کار نیست، ولی آنچه داریم از اجتماع داریم.

شما که الآن اینجا نشسته اید، با یک خُلق پاکیزۀ خاصی نشسته اید. خلقتان این است که آدم راستگویی هستید. این راستگویی را از کجا آورده اید؟ اگر خوب فکرش را بکنید می بینید آن را همین اجتماع به شما داده است. شما دارای عقیده و ایمان به اسلام هستید. این را از کجا پیدا کرده اید؟ آیا زمین به شما داد؟ آیا هوا یا آب داد؟ یا اینکه این عقیده را همین اجتماع به شما داد؟ البته که آن را از ناحیۀ اجتماع گرفته اید. اجتماع مثل یک مخلوط نیست. البته آن شدت حالت ترکیبی که در آب مثال زدیم را هم ندارد ولی شبیه مرکّبهاست.

فقه و حقوق (مجموعه آثار)، ج 21،