فقه و حقوق جلد21 صفحه 20

تغییرات و تبدیلاتی داده باشد. نظم همان نظم است و تشکیلات همان تشکیلات و حال آنکه از دو هزار سال پیش تاکنون در زندگی انسانها هزاران تغییر و تبدیل پیدا شده است.

اولًا چرا؟ چرا آنها آن طور هستند و ما این طور؟ برای اینکه آنها به اصطلاح با غریزه زندگی می کنند نه با عقل؛ یعنی خداوند یک قدرت مرموزی همراه آنها کرده است که حقیقت این قدرت بر علم روشن نشده است «1»، جز همان چیزی که قرآن فرموده است: وَ أَوْحیٰ رَبُّکَ إِلَی النَّحْلِ أَنِ

اتَّخِذِی مِنَ الْجِبٰالِ بُیُوتاً «2» پروردگار تو از راه مخفی به زنبور عسل القاء کرد. «وحی» همان فهماندن است از راه نهانی، از راهی غیر از راههای معمولی. همان قدرتی که در زبان علم «غریزه» نامیده می شود و قرآن آن را به نام «وحی» نامیده است، همیشه همراه این موجود بوده است و اوست که این موجود را هدایت و رهبری می کند. ولی انسان این طور نیست، آن طور آفریده نشده است. به انسان قدرتی داده شده است که ما نام آن را «عقل» یا «ابتکار» می گذاریم. انسان دارای قوۀ ابتکار است اما حیوان ابتکار ندارد. این اساس مطلب است.

ابتکار یعنی نقشۀ تازه خلق کردن، نقشۀ جدید آفریدن. حیوان همان چیزی را که از طریق وحی به او فهمانده شده است می داند، دیگر قادر نیست از پیش خود چیزی خلق کند یعنی نقشه ای را با فکر خودش طرح بکند، ولی انسان قادر است چون به انسان یک چنین قوۀ عجیبی داده شده است. غریزه را از او گرفته اند و به او گفته اند تو در پرتو این قوه باید زندگی بکنی. البته انسان دارای وحی هست به این معنی که برای بعضی از افراد او- که پیغمبران باشند- در مسائلی که پای حس و عقل به آنجا نمی رسد، وحی به کمک می آید که انسان را رهبری کند. ولی قوۀ ابتکار را از او نگرفته اند، قوۀ ابتکار دارد و در حدودی که از این قوه ساخته است وحی کاری ندارد. چون انسان دارای یک چنین قوه و قدرتی هست، زندگی او در خلقت از صفر باید شروع بشود و از صفر هم شروع شده است. بعد با قوۀ ابتکار

خودش قدم به قدم جلو می رود و وضع زندگی خودش را تغییر می دهد، از مرحله ای وارد مرحلۀ دیگر

______________________________
(1) اینکه عرض می کنم روشن نشده است یعنی از نظر مادی قابل توضیح نیست.
(2) نحل/ 68