فقه و حقوق جلد21 صفحه 202

مطلب را ما باید بحث کنیم تا معلوم شود که آیا صحیح است یا نه؟

مسئلۀ حسن و قبح عقلی

این حرف درست نیست. به کسانی که این حرف را زده اند می گوییم چیزی که اجتماع آن را خوب می داند و چیزی که اجتماع آن را بد می داند یعنی چه؟ مسئله ای است که شاید عنوان کنندۀ اولیۀ آن مسلمین بوده اند و آن مسئلۀ حُسن و قبح عقلی است. حسن یعنی نیکویی،

زیبایی، و قبح یعنی بدی و زشتی. حسن و قبح عقلی در مقابل حسن و قبح غیر عقلی یعنی چه؟ ما یک زشتی و زیبایی داریم، مثل اینکه صورت انسانی را می گویند صورت زیبایی است و صورت انسان دیگر را می گویند صورت زشتی است؛ فلان کس دارای چشمان زیبایی است، فلان کس دارای چشمان زشتی است؛ در میان حیوانات، فلان حیوان مثلًا آهو حیوان زیبایی است اما مثلًا کلاغ حیوان زشتی است. حسن و قبح به این صورت، امروز یکی از علمهای دنیاست. می گویند شناخت زیبایی، علم زیبایی.

حسن و قبح عقلی یعنی زشتی و زیبایی چیزهایی که به چشم دیده نمی شوند.

خود آن چیزها را عقل درک می کند و قاعدتاً زشتی و زیبایی آنها را هم عقل درک می کند. مثلًا شخصی در بیابانی غریب است و در حال غربت بیمار می شود. بعد یک آدم ناشناسی که اصلًا او را نمی شناسد، همین قدر احساس می کند که این آدم غریب و بیمار است. بدون اینکه هیچ گونه توقعی داشته باشد فوراً او را به بیمارستان برده، وسایل معالجۀ او را فراهم و خودش مرتباً از او عیادت می کند و پس از اینکه آن غریب از بیمارستان خارج می شود، همین قدر که احساس می کند که او پول ندارد تا به وطن خودش برگردد، فوراً از جیب خودش برای او بلیط خریده و او را به وطنش می فرستد. حالا این آدم مثلًا اهل عراق است و آن آدم اهل یکی از کشورهای آفریقایی است که اصلًا احتمال اینکه این دو تا آخر عمر همدیگر را یک مرتبه ببینند وجود ندارد. از شما می پرسم آیا این کاری که آن شخص نسبت

به این فرد کرد، کار خوبی است یا نه؟ همۀ ما می گوییم کار خوبی است، کار نیکی است، کار قشنگی است. اما آیا قشنگی این کار از نوع قشنگی ای است که می توان آن را با چشم دید؟

نه، قشنگی این کار را با چشم نمی توان درک کرد، همین طور که چشم قشنگی صدا را درک نمی کند. ولی در عین حال وجدان انسان درک می کند که این کار کار خوبی