فقه و حقوق جلد21 صفحه 224

است که دین

را کهنه می کند. گفتند برای این کار خداوند در سر هر چند سال یک نفر را می فرستد که دین را تجدید کند، چون کهنه می شود، گرد و غبار می گیرد و احتیاج به پاک کردن دارد. خدا در سر هر چند سال احتیاج دارد که دین را نو کند. این را من در کتابهایی می دیدم، و می دیدم که عده ای از علمای ما را در کتابها به نام «مجدّد» اسم می برند. مثلًا می گویند میرزای شیرازی مجدّد دین است در اول قرن چهاردهم، مرحوم وحید بهبهانی مجدّد دین است در اول قرن سیزدهم، مرحوم مجلسی مجدّد دین است در اول قرن دوازدهم، محقق کَرَکی مجدّد دین است در اول قرن یازدهم.

همین طور گفته اند مجدّد دین در اول قرن دوم امام باقر علیه السلام است، مجدّد دین در اول قرن سوم امام رضا علیه السلام است، مجدّد دین در اول قرن چهارم کلینی است، مجدّد دین در اول قرن پنجم طبرسی است و ... ما می بینیم علمای ما این مطلب را در کتابهایشان زیاد ذکر می کنند، مانند حاجی نوری که در احوال علما ذکر کرده است یا صاحب کتاب روضات الجنات که همین مجدّدها را نام برده است. در وقتی که می خواستم آن سخنرانی «احیای فکر دینی» را انجام بدهم به این فکر افتادم که این موضوع را پیدا کنم. هرچه جستجو کردم دیدم در اخبار و روایات ما چنین چیزی وجود ندارد و معلوم نیست مدرک این موضوع چیست. اخبار اهل تسنن را گشتم، دیدم در اخبار آنها هم وجود ندارد. فقط در سنن ابی داود یک حدیث بیشتر نیست، آن هم از ابی هریره نقل شده است به

این عبارت: «انَّ اللّٰهَ یَبْعَثُ لِهٰذِهِ الْامَّهِ عَلیٰ رَأْسِ کُلِّ مِائَهٍ مَنْ یُجَدِّدُ لَها دینَها». پیغمبر فرمود: خدا برای این امت در سرِ هر صد سال کسی را مبعوث می کند تا دین این امت را تازه کند. غیر از ابی داود کس دیگری این روایت را نقل نکرده است. حالا چطور شد که شیعه این را قبول کرده است؟.

این روایت از آن روایات خوش شانس و از اهل تسنن است. آنها در این فکر رفته اند و راجع به این موضوع در کتابها زیاد بحث کرده اند. مثلًا می گویند اینکه پیغمبر گفته است در سر هر صد سال یک نفر می آید که دین را تجدید کند، آیا او برای تمام شئون دینی است یا اینکه برای هر شأنش یک نفر می آید؟ یکی از علما می آید که در کارهای علمی اصلاح کند، یکی از خلفا یا سلاطین می آید که دین را اصلاح کند «1». مثلًا در اول قرن دوم عمر بن عبد العزیز بود، در اول قرن سوم