فقه و حقوق جلد21 صفحه 245

انسان دنبال تحصیل که می رود برای چه می رود؟ البته این قبول است که بعضی اوقات که انسان دنبال تحصیل علم می رود، علم را مقدمۀ امور مادی قرار می دهد.

در عصر ما اگر به کسی بگویند چرا درس می خوانی، چرا به دانشگاه می روی، می گوید برای اینکه مهندس بشوم ماهی چهار پنج هزار تومان درآمد داشته باشم، یا می گوید می خواهم طبیب بشوم ماهی فلان مقدار درآمد داشته باشم. ولی آیا بشر همیشه این گونه است که علم را وسیلۀ مادیات قرار می دهد؟ یا نه، در بشر حالت دیگری هم هست که لااقل گاهی علم را به خاطر خود علم می خواهد. همین طور است، برای اینکه اتفاقاً علمای واقعی یعنی علمایی که علم را در دنیا پیش برده اند همانهایی هستند که علم را برای علم خواسته اند نه علم را برای مادیات، زیرا اینها کسانی هستند که هزاران محرومیت را تحمل کرده اند

تا توانسته اند به این حد از علم برسند.

دوتا قصه هست، یکی مربوط به مرحوم سید حجه الاسلام که از علمای اسلامی است و دیگری مربوط به پاستور. برای هر دو این قضیه را مشابه یکدیگر نقل کرده اند. می گویند شب زفاف سید حجه الاسلام بود. عروس را آورده بودند. زنها هم به دنبال او آمده بودند و آن تشریفاتی که زنها دارند. سید با خود گفت حالا که زنها در اتاق هستند و پیش هم می باشند، فرصتی است برای مطالعه. به کتابخانه رفت و مشغول مطالعه شد. آنچنان سرگرم مطالعه شد که یادش رفت که شب زفافش است.

زنها از اتاق عروس رفتند و عروس تنها ماند تا داماد بیاید. عروس بیچاره همین طور منتظر نشسته بود و به قول معروف سماق می مکید. داماد هم نیامد. سید یک وقت دید صدای «الله اکبر» بلند است. به خود آمد، فهمید که شب عروسی است.

آمد پهلوی عروس و از او معذرت خواست، گفت من غفلت کردم، آن قدر سرگرم مطالعه بودم که یادم رفت امشب شب عروسی است.

دربارۀ پاستور هم عین همین قضیه را نقل می کنند که او هم شب عروسی اش همین طور سرگرم مطالعات و تجربیات خودش بود تا صبح شد. در تاریخ می نویسند مکرر اتفاق می افتاد که او در روزهای یکشنبه که تعطیل بود، با زنش قرار می گذاشت که به کلیسا یا به تفریح بروند. بعد تا زنش می خواست خودش را آماده کند، با خود می گفت خوب است یک سری به لابراتوار بزنم. غروب می شد و او هنوز در لابراتوار بود.