فقه و حقوق جلد21 صفحه 25

قرن دوازدهم میلادی می زیسته است. این مرد از حوزۀ اندلس اسلامی استفاده کرده است و همه چیز خود را مدیون ابن الهیثم می داند. ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن و همچنین گوستاولوبون در تمدن اسلام و عرب از قول خود راجر بیکن می نویسد که این مرد با صراحت می گوید: استاد اصلی من در این علم ابن الهیثم است و من از کتابهای او استفاده کرده ام. البته بعدها مبحث نور را خیلی ها پیش برده اند.

در اثر شناختن نور و کیفیات نور، بشر مسئلۀ عکس و عکسبرداری و فیلمبرداری را آموخته است. این موضوع کار علم است. آیا علم در اینجا پیشروی کرد یا نه؟ البته که پیشروی کرد. از این راه چه استفاده ها که بشر می تواند ببرد!.

علم کار خودش

را می کند، کشف و اختراع خودش را می کند. یک دفعه یک آدم پول پرست هواپرست پیدا می شود و آن را وسیله برای خالی کردن جیب مردم و ضمناً فاسد کردن اخلاق مردم قرار می دهد، از این علمی که بشر پیدا کرده است فیلمهای فاسدکنندۀ منحرف کننده ایجاد می کند؛ یعنی علم را به اسارت می برد، از این علم فیلمهای فاسدی تهیه می کند که نتیجه اش خراب کردن اخلاق مردم است.

آن وقت آیا ما می توانیم فلان فیلم سینمایی را قبول بکنیم و بگوییم پدیدۀ این قرن است، محصول علم است؟ می گوییم نه، این فقط محصول علم نیست، محصول علم و چیز دیگری است، محصول شهوتِ شهوت پرستان است که علم را در خدمت خودش گرفته است و یک چنین چیزی به وجود آورده است.

مثال دیگری عرض می کنم: علم دیگری در دنیا پیشروی می کند به نام علم شیمی، علمی که خواص ترکیبات اجسام را نشان می دهد و بشر را قادر می کند که بتواند از عناصر ترکیبات عجیبی بسازد مانند دواها. علم پیشرفت می کند، خواص ترکیبات را طرح می کند. تا آنجا که حساب علم است، ترقی و پیشروی است. آیا ما باید با این پیشروی علم هماهنگی بکنیم؟ بله باید هماهنگی بکنیم. اما به مرحله ای می رسد که می بینیم علم در خدمت هوس افراد فاسدی قرار گرفت. افرادی تحصیل کردند، متخصص شیمی شدند و با خواص ترکیب اشیاء آشنا شدند، علم بیچاره را وسیله ای ساختند برای ساختن ماده ای به نام هروئین که پدرجدّ تریاک است؛ یعنی از هر جهت قدرتش چندین برابر تریاک است، هم از لحاظ نشئه ای که ایجاد می کند و هم از لحاظ خماری. عفیف ترین زنهای دنیا اگر خدای ناخواسته مبتلا به هروئین

فقه

و حقوق (مجموعه آثار)، ج 21، ص: 46

بشود، در موقع احتیاج حاضر است خود را تسلیم بکند و مقداری از آن را بگیرد.

بلای بشریت است. آیا در ساختن هروئین علم دخالت کرده است یا نه؟ بله علم دخالت داشته است ولی علم آن را نساخته است، شهوت بشر آن را ساخته است، هواپرستی بشر آن را ساخته است. علم چراغ است در دست بشر. چراغ را در هرجا ببری و به هر راه ببری، همان جا و همان راه را روشن می کند. عمده این است که آن که چراغ را در دست دارد به کجا و به چه راهی برود. یک دکتر داروساز با خودش فکر می کند حالا که من تحصیلات عالیۀ داروسازی را انجام داده ام، بجای اینکه یک داروخانه باز کنم که درآمدم فقط روزی پنجاه تا صد تومان باشد، می آیم هروئین می سازم که بجای ماهی سه چهار هزار تومان بتوانم در ماه بیست سی هزار تومان درآمد داشته باشم. آیا ما در اینجا می توانیم هروئین را محصول پیشرفت زمان بدانیم و بگوییم این ماده محصول قرن است، به نام مقتضیات زمان و پیشرفت زمان باید هروئین بکشیم؟!.

در اینجا این دو استعدادی که قرآن می گوید، یکی تحت عنوان إِنّٰا عَرَضْنَا الْأَمٰانَهَ و دیگری تحت عنوان إِنَّهُ کٰانَ ظَلُوماً جَهُولًا با هم آمیخته شده است. استعداد ابتکار بشر با استعداد ظلم و ستمگری و جهل بشر اتحاد پیدا کرده اند؛ یعنی قدرت ستمگری بشر، قدرت ابتکار بشر را در خدمت خود گماشته است. آنجا که قدرت ابتکار در خدمت قدرت شهوت قرار می گیرد محصول آن فیلمهای خانمان برانداز و هروئین است.

مثال دیگر عرض می کنم: بزرگترین تعریفی که برای

این قرن می کنند این است که می گویند قرن اتم است. اما تا بشر رفت که از نیروی اتم کوچکترین استفاده را بکند، قدرت طلب های دنیا علما را وادار کردند که از این نیرو بمب بسازند که این بمب وسیله ای در دست افراد جاه طلب دنیا باشد تا هر کسی که خواست نفس بکشد فوراً او را تهدید کنند. آیا می شود گفت چون این بمب محصول کشف اتم است و محصول این قرن است، صلاح بشریت است، از مقتضیات زمان است؟ اگر باید با تمام مقتضیات زمان هماهنگی کرد، پس چرا تمام بشریت ناله می کند از این مسابقۀ تسلیحاتی که الآن وجود دارد و تمام خیرخواهان بشر می گویند بیایید اسلحه سازی را تحریم کنیم، آن هم اینجور اسلحه را؟ پس چرا می گویند بیایید با اینها مبارزه بکنیم؟ این، مسیر علم هست اما نه علم آزاد. در اینجا نیز قدرت ابتکار