فقه و حقوق جلد21 صفحه 250

که شد.

اعراب به ایران حمله کردند. چرا؟ علت اقتصادی داشته است؟ نه، تاریخ خلاف این را می گوید. تاریخ می گوید جنگ اینها جنگ عقیده بود، جنبۀ عقیدتی داشت.

خودشان می گفتند باید بت پرستی در دنیا نباشد ولی مذاهب دیگر که مذاهب خداپرستی است آزاد باشد؛ مردمی که در زیر بار حکومتهای خودشان مجبور هستند، آنها هم باید آزاد باشند. گفت ما آمده ایم «لِنُخْرِجَ عِبادَ اللّٰهِ مِنْ عِبادَهِ النّاسِ الیٰ عِبادَهِ اللّٰهِ» آمده ایم بندگان خدا را از بندگی افراد بشر آزاد کنیم، همه را بندۀ خدا بکنیم. این جنگ ریشۀ عقیدتی داشت.

به هر حال این موضوع به این صورت قابل قبول نیست. حالا از اینجا وارد آن مطلبی که خودمان می خواستیم روی آن بحث کنیم می شویم:

سوسیالیسم تخیّلی

از نظر کسانی که تاریخ را این طور مادی تفسیر می کنند، عدالت مفهومی ندارد. شما اگر کلمات خود مارکس و مارکسیستهای واقعی را بخوانید، می بینید اینها با اینکه به قول خودشان طرفدار کارگرند اما هرگز دم از عدالت نمی زنند. می گویند اشتراکیت، اما نه به دلیل اینکه اشتراکیت موافق با عدالت است. کسانی را که طرفدار عدالت هستند از طریق اشتراکیت، تخطئه می کنند و آنها را سوسیالیستهای خیالی می نامند.

معتقد به سوسیالیسمی هستند

که منشأش عدالت نیست بلکه منشأش جبر زمان است، یعنی اوضاع اقتصادی جبراً جامعه را سوسیالیستی بکند. می گویند بشر اولیه به اشتراک زندگی می کرده و بعد تحت تأثیر علل اقتصادی افرادی پیدا شدند که توانستند عده ای را دور خود جمع کنند و فئودالیسم به وجود آمد، بعد فرزند دیگری به وجود آمد که همین سرمایه داری باشد. سرمایه داری در اثر تکامل ابزار تولید اساساً نمی تواند باقی بماند و تبدیل به اشتراکیت می شود. و لهذا می گویند اشتراکیت را از طریق علمی جستجو کنید یعنی از طریق جبر زمان، نه اینکه عدالت آن را ایجاب می کند.

ما اکنون نمی خواهیم وارد این بحث بشویم ولی حرف اینها از دو جنبه غلط است. یکی از این نظر که می گویند تکامل ابزار تولید اجباراً بشر را به سوی سوسیالیسم می کشد. این طور نیست. الآن در دنیا راه حل هایی پیدا شده که