فقه و حقوق جلد21 صفحه 310

مسلمین.

بسیاری از تحریمها و تحلیلهایی که فقها کرده اند- که همه هم امروز قبول دارند- بر همین اساس بوده است. میرزای شیرازی به چه مجوّز شرعی تنباکو را تحریم کرد، آن هم تحریم موقت؟ اگر کشیدن تنباکو حرام بود، همیشه حرام است، چرا می گوید «الیوم حرام است»؟ «الیوم» «1» ندارد، «الامس» «2» هم همین جور بوده. و چرا بعد از مدتی خودش تحلیل کرد؟ این به موجب آن بود که میرزای شیرازی می دانست که حاکم شرعی یک سلسله اختیارات دارد و به موقع می تواند از آن استفاده کند؛ به موقع می تواند امری را که در اصل شرع حرام نشده، یا لااقل فقیه دلیلی بر حرمتش ندارد، در مورد بالخصوص تحریم کند (که این غیر از آن است که در موردی که دلیل بر حرمتش دارد، به خاطر مصلحت مهمتر تحلیلش می کند. آن داخل باب تزاحم می شود). یک امری که در اصل شرع هیچ دلیلی بر حرمت یا وجوبش نیست، نه حرام است نه واجب، امر مباحی است، فقیه به موجب اختیارات خودش

می تواند آن را تحریم کند، که مرحوم آقای نائینی در رسالۀ «تنبیه الامّه و تنزیه الملّه» روی این مسأله [بحث کرده است.] «3»

______________________________
(1) [امروز]
(2) [دیروز]
(3) [کمی از آخر این جلسه روی نوار ضبط نشده است.]