فقه و حقوق جلد21 صفحه 326

یا مقصر است یا مقصر نیست. اگر مقصر است ضامن است، اگر مقصر نیست ضامن نیست.

اگر شما مستأجر خانه ای هستید و خسارتی به آن وارد می شود، یک وقت هست که شما در آنچه که وظیفۀ یک مستأجر است تقصیر کرده اید، مثلًا شیر آب را باید ببندید نبستید و آن قدر آب آمد که زیرزمین را گرفت و خانه را خراب کرد. اینجا ضامنید. یک وقت سیلی می آید که از اختیار شما بیرون است. در اینجا ضامن نیستید. این مربوط به عصر الاغ و این حرفها نیست، در همۀ زمانها همین جور است.

حتی مسئلۀ ارث هم همین طور است.

قدر مسلّم این است که بیشترین مسائل اسلام- چه فقهی، چه اخلاقی، چه اعتقادی، چه اجتماعی- مسائل مسیری است؛ یعنی مثل علامتهایی است که جاده را مشخص می کند، می گوید تو که حرکت می کنی در این جاده حرکت کن. این با تغییر زندگی [متغیر] نیست.

البته ممکن است در روابط انسان

با خدا یا با خودش یا با اجتماع و یا با طبیعت، مسائلی پیدا کنید که بگویید اینها مسائل مداری نیست، مرحله ای است. بررسی این مطلب بخش دوم بحث ماست.