فقه و حقوق جلد21 صفحه 341

حکومت روبنای آن هستند. مقصود او از اقتصاد، پول و خوردن و پوشیدن نیست.

هرچه که قابل مبادله باشد.

- خیر، می گوید: «منافع مادی انسان محرّک انسان است». منافع، منحصر به خوردن و پوشیدن نیست. جلب لذایذ شهوانی، تأمین منافع خودخواهی و برتری طلبی هم جزو منافع مادی است و کل منافع مادی مطرح است.

اینکه ایشان توجیه می کنند که آنها گفته اند «منافع مادی»؛ نه، این یک توجیهی است که شما دارید می کنید.

دو مسأله است: یک وقت هست که آنها مثل همۀ مادیین عالم می گویند [اصالت با مادیات است، و یک وقت هست که چنین نیست.] اصلًا مشخّص مکتب مارکس در میان سایر مادیون جهان همین است. می دانیم که دربارۀ انسان که آیا انسان موجودی است معنوی یا مادی یا هم معنوی و هم مادی، یک عده که مادی هستند انسان را موجودی مادی می دانند و برای معنویات انسان اصالتی قائل

نیستند. این اشخاص می گویند آنچه که خواستۀ اصلی و هدف انسان است و انسان به دنبال آنها می رود مادیات زندگی است، که آنجا مادیات برمی گردد به بدنیات، هرچه که سبب لذتی از لذات بدن بشود. به این معنا غریزۀ جنسی هم یک غریزۀ مادی است.

ولی مشخّص مکتب مارکس این نیست که تاریخ را مادی می داند، بلکه این است که تصریح می کند به «اقتصاد» یعنی خواسته هایی که قابل مبادله است «1». چیزهایی را زیربنا قرار می دهد که در قلمرو مالکیت و دارایی شخص قرار می گیرد، آنچه که در قلمرو مالکیت قرار می گیرد و آنچه که دارای ارزش اقتصادی است.

مشخّص مکتب مارکس این جهت است، نه فقط مادی بودن تاریخ. مادی بودن