فقه و حقوق جلد21 صفحه 363

جدید «1» کلیۀ مبارزات سیاسی عبارت است از همان مبارزات طبقاتی، و تمام مبارزات استقلال جویانۀ طبقات با وجود شکل سیاسی که به خود می گیرد، سرانجام به استقلال اقتصادی منجر می گردد «2» بعد دومرتبه خود این آقای ژرژ پولیتسر می گوید:

نکتۀ دیگری را باید به این مطالب افزود: رفتار، میل و افکار، نمایشی است از طبقات، و طبقات محصول اقتصاد جامعه است. پس می توان گفت که تاریخ را جنگهای طبقاتی توجیه و مشخص می کند و این طبقات، محصول اقتصاد جامعه است. ما هرگاه بخواهیم یک واقعۀ تاریخی را توجیه کنیم، باید ببینیم افکار متضادی که در آن وجود داشته کدام است. از روی افکار به طبقات مدافع و مخالف آن پی ببریم و دست آخر حالت اقتصادی را که شاخص این طبقات است کشف کنیم.

بعد یک قسمتی دارد که این قسمت زیاد بازگو می شود ولی این یک حدس و فرض بیشتر نیست. ما هم نمی گوییم چنین چیزی نبوده، ولی خیال نمی کنم دلیل قاطعی وجود داشته باشد که چنین بوده است. برای زندگی بشر ادواری ذکر می کنند:

دورۀ اشتراک اولیه، دورۀ کشاورزی و دامپروری که به دنبال خودش به عقیدۀ اینها بردگی را می آورد و مسئلۀ مالکیت به وجود می آید، بعد دورۀ تجارت و بازرگانی و بورژوازی و بعد هم دورۀ سرمایه داری در شکل اخیر. می گوید:

برای دانستن اینکه طبقات از کجا پیدا می شود، بایستی تاریخ جامعه را مطالعه کرد «3». آن وقت معلوم خواهد شد که طبقات همیشه

یکسان نبوده اند.

______________________________
(1) تاریخ جدید لا بد استثنایی است از تاریخ قدیم.
(2) همان مأخذ، ص 199
(3) این اتفاقاً حرف خوبی است. تاریخ را باید مطالعه کرد. ولی بعد می گوید این حرفها تاریخی نیست، در تاریخ نوشته نشده است و دلیلی آن طور که مورخ می خواهد به دست بیاورد، نیست و فقط فرضیه و حرف است.