فقه و حقوق جلد21 صفحه 433

اصول دینی که ضد عقل است طردکردنی است، باید دورش افکند.

3. موضوع عمل و توجه به معاش و سعی و کار، آن هم به حد اعلیٰ، به تعبیر قرآن جهاد

و سخت کوشی و اینکه بهبود معاش هم عبادت است.

این سه اصل هر سه مستقیم از اسلام گرفته شد. بعد از جنگهای صلیبی و تماس شرق و غرب، بعد از آنکه با ارزشهای اسلامی آشنا شدند این سه اصل را از اسلام گرفتند و به نام اصلاحات در دین مسیح وارد کردند گو اینکه هنوز اینها را- مخصوصاً آن بخش اول را- به طور کامل نتوانسته اند رعایت کنند.

گاهی در کتابهای تاریخ تمدن می خوانیم که یکی از علل تمدن اروپایی پیدایش مذهب پروتستان است. مذهب پروتستان مولود برخورد مسیحیت با اسلام و اقتباس اصول اوّلی اسلام است. یک علت اساسی و عمدۀ تمدن اروپایی پیدایش مذهب پروتستان است؛ یعنی این اسلام است که مستقیماً در سرنوشت تمدن اروپایی تأثیر داشته است. حالا بعد چه دسیسه هایی از طرف خود آنها به کار رفت، مستقیم یا غیر مستقیم، که افکار پلید خودشان را به ما دادند، جایشان را با ما عوض کردند، آنجایی که ما بودیم آنها آمدند، جایی که آنها بودند ما را بردند، یعنی افکار خودشان را به ما دادند و افکار ما را برای خودشان گرفتند، آن بماند. خوشبختانه اشخاص با انصافی در میان اروپاییها هستند.

شواهدی بر موضوعات سه گانه:

1. ارزش دادن به شخصیت انسانی

در این موضوعات که عرض کردم، مسئلۀ ارزش شخصیت انسان، آیا احتیاج دارد که من از نظر قرآن برای شما بحث بکنم؟ احتیاج دارد که آیۀ «وَ لَقَدْ کَرَّمْنٰا بَنِی آدَمَ» «1» را بخوانم؟ احتیاج دارد که آیۀ «وَ إِذٰا سَأَلَکَ عِبٰادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدّٰاعِ إِذٰا دَعٰانِ» «2» را برای شما بخوانم؟ آیا احتیاج دارد وَ سْئَلُوا اللّٰهَ مِنْ فَضْلِهِ «3» را بخوانم؟

______________________________
(1) اسراء/ 70
(2) بقره/

186

(3) نساء/ 32