فقه و حقوق جلد21 صفحه 452

بعد ساعات متوالی می نویسد، فکرش هم دیگر صرف اینکه دائماً متوجه دوات و قلم باشد نمی شود. می گفتند چون از قدیم پدران ما همیشه با دوات و قلم کار می کردند ما با خودنویس کار نمی کنیم. به قول آن شخص گفته بود: «یَترُکونَ حمارَ اللّٰه وَ یَرکَبونَ شمن دوفر «1»» حمار اللّٰه را رها می کنند و سوار شمن دوفر می شوند!.

در مشهد- ما که یادمان نمی آید ولی شنیدیم- اولین باری که در «آستانه» برق کشیدند یک کسی هیاهو راه انداخت، مردم ریختند و تمام چراغ برقها را خاموش کردند. به چه دلیل؟ مگر در متنی از متون اسلام، در آیه ای از آیات قرآن مثلًا وارد شده یا أیها الذین آمنوا علیکم به چراغ نفتی و مبادا که این چراغ نفتی را از دست بدهید! یا أیها الذین آمنوا علیکم به اینکه همیشه الاغ سوار بشوید و غیر از الاغ چیز دیگری سوار نشوید. اینها مخلوط

کردن دین با سنتهایی است که در میان مردم پیدا می شود و بعد شکل تقدس پیدا می کند.

باز یادم هست که در دهات، تازه دبستان پیدا شده بود و یک آقایی اینجور استدلال می کرد- البته خلط مبحث بود- و در واقع مغالطه می کرد، می گفت: ای آقا! این حرفها چیست، مگر مردم دیگر که مکتبخانه می رفتند ملا نمی شدند؟ مگر شیخ مرتضی انصاری از راه همین «الف دو زبر ان دو زیر ان دو پیش ان» ملا نشد؟ خوب بچه های ما هم همین جورند. او خیال کرده که شیخ مرتضی انصاری که شیخ مرتضی انصاری شد شرطش همین بود. شیخ مرتضی انصاری که شیخ مرتضی انصاری شد به علل دیگری بود، البته این هم مانع بزرگی در راهش نبود. برای او هم اگر یک متد درسی بهتری تعیین شده بود از آنچه هم که شد خیلی بهتر می شد. این دیگر جزو اسلام نیست که مثلًا ما نوآموز را که می خواهیم یاد بدهیم حتماً باید به آن ترتیبِ الف ب و بعد الف سرگردان و از این حرفها باشد یا به شکل دیگری. اسلام که روی اینجور مسائل تکیه ای نکرده است.

در بخش دوم که ما وارد مسائل اسلامی می شویم باز فهرست وار چند مطلب را باید عرض کنم. اسلام یک سیستم قانون گذاریِ- اگر بگویم جادویی می ترسم اهانت باشد- خیلی عجیب دارد که به همان دلیل می تواند همیشه با پیشرفتهای زمان هماهنگ باشد و بلکه هادی و راهنما باشد در عین اینکه با انحرافات زمان