فقه و حقوق جلد21 صفحه 456

قند هم اگر خارجی بود استفاده نمی کرد و مثلًا کشمش می خورد. یک مادر و دختر فرنگی، مسلمان شده و در کربلا مجاور شده بودند و آن دختر واقعاً هم مسلمان شده بود چون تا آخر زندگیش اشخاصی شاهدش بودند، یک مسلمان بسیار خوب و متدینی. عیال آقای آقا شیخ علی فوت می کند. خود آن دختر داوطلب می شود که بیاید زن آقای آقا شیخ علی زاهد بشود. آقا شیخ علی هم ایشان را عقد کرد و بعد گفتند چه زندگی خوبی داشتند! و این زن اروپایی با یک مرد زاهدِ این گونه چگونه خودش را تطبیق داده بود که گفتند آقا شیخ علی بعد از فوت او دیگر تقریباً متلاشی شد. یک کسی به او گفت: آقا! شما که می فرمودید ما امتعۀ خارجی استعمال نمی کنیم (خندۀ حضار)! گفت: فرزند! تبدل موضوع شده است (خندۀ حضار). گفت:

او دیگر خارجی نیست، مسلمان شده، تبدل موضوع شده است. پس مسئلۀ تبدل موضوع مسئلۀ دیگری است.

مثال دیگر: شما در فقه یک باب می بینید به نام سَبق و رمایه، یعنی بر هر مسلمانی مستحب است که اسبدوانی بکند و حتی می دانید که پول گذاشتن در هر جای دیگر جایز نیست، در اینجا جایز است: «لا سَبْقَ الّا فی خُفٍّ اوْ حافِرٍ اوْ خَیْلٍ».

رمایه هم تیراندازی و از مستحبات است. ممکن است کسی بگوید این کتاب سبق و رمایۀ فقه اسلامی بکلی منسوخ شده، چون حالا نه به اسبدوانی و مسابقۀ اسبدوانی چندان احتیاج

است مگر برای تفنن، و نه به تیراندازی با تیر و کمان نیازی هست.

ولی اگر کسی مطالعه کند می بیند سبق و رمایه ناشی از یک اصل ثابت است و آن این است: وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّهٍ وَ مِنْ رِبٰاطِ الْخَیْلِ «1». اسلام یک دین اجتماعی است و برای ملت اسلام نیروی دفاعی خیلی قوی می خواهد، می گوید در مقابل دشمن تا حد اعلی باید نیرومند بشوید. اسبدوانی و تیراندازی را سنت کرد برای اینکه می خواست سربازهایش در میدانهای مبارزه قوی و نیرومند باشند. روح این حکم، «أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّهٍ وَ مِنْ رِبٰاطِ الْخَیْلِ» است. سبق و رمایه جامه ای است که اسلام بر آن اصل ثابت و نسخ ناشدنی پوشانده است. و به عبارت دیگر سبق و رمایه شکل اجرایی «أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّهٍ وَ مِنْ رِبٰاطِ الْخَیْلِ» است. تا وقتی سبق و رمایه سنت مستحب است که آن وظیفۀ خودش را در اجتماع انجام بدهد.