فقه و حقوق جلد21 صفحه 49

راه میانه

اشاره

وَ کَذٰلِکَ جَعَلْنٰاکُمْ أُمَّهً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَدٰاءَ عَلَی النّٰاسِ وَ یَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً..

یکی از علامتهای مسلمانی، پیدا کردن راه معتدل و میانه است که میان راههای افراطی و تفریطی، میان تندروی ها و کندروی هاست. جمله ای در حدیث وارد شده است که: «انَّ لَنا فی کُلِّ خَلَفٍ عُدولًا یَنْفونَ تَحْریفَ الْغالینَ وَ انْتِحالَ الْمُبْطِلینَ «1»». ائمه فرموده اند در هر نسلی طبقۀ معتدلی وجود دارد که از طرفی جلو افراطکاری غلوکنندگان را می گیرند، تحریفاتی را که از ناحیۀ غلوکنندگان پیدا می شود نفی می کنند، و از طرف دیگر نسبتهایی را که مردم مبطل و مخالف

ایجاد می کنند نفی می کنند؛ به عبارت دیگر هم جلو ضرر دوستان را می گیرند و هم جلو ضرر دشمنان را. ضرر تنها از ناحیۀ دشمن نمی رسد. گاهی از ناحیۀ دوست ضررهایی می رسد که خطرش از ضرری که از ناحیۀ دشمن می رسد بیشتر و بالاتر است. ما این هر دو قسمت را برای اینکه راه وسط و معتدل را بتوانیم پیدا بکنیم، از نظر مسئلۀ مورد نظر خودمان یعنی مسئلۀ انطباق اسلام با مقتضیات زمان بحث می کنیم: تندروی هایی