فقه و حقوق جلد21 صفحه 79

برای ما شیعیان همچنین سنت قطعی و متواتر ائمۀ اطهار است. یعنی در میان این همه احادیث مشکوک و مظنون، احادیث و سنتهای قطعی داریم از پیغمبر و ائمۀ اطهار. اینها برای ما حجت است و می تواند معیار و مقیاس واقع بشود. دیگر اینکه قرآن کریم از اول عقل را حجت قرار داده است. اسلام علیه عقل قیام نکرده. اگر چه غلط است انسان اسم این مردک را جزء سران ادیان و ادیان منسوخه ببرد [ولی به عنوان مثال] حسین علی بهاء می گوید: کور شو تا جمال مرا ببینی، کر شو تا نغمۀ مرا بشنوی. عجب کاری است! این چه جمالی است که آدم باید کور بشود تا آن را ببیند و چه صدایی است که آدم باید کر بشود تا آن را بشنود؟! ولی قرآن می گوید چشمت را باز کن تا جمال مرا ببینی، گوشت را باز کن تا صدای مرا بشنوی، فکرت را باز کن تا حقایق مرا درک بکنی؛ مذمّت می کند آنهایی را که چشم و گوش و فکر خودشان را به کار نمی اندازند و یک

حالت تسلیم و تعبد احمقانه ای به خود می گیرند.

قرآن و عقل

قرآن هرگز مردم مسلمان را جز به نام «أَیُّهَا النّٰاسُ»* یا «أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ» خطاب نمی کند؛ نمی گوید «اغنام اللّٰه» گوسفندان خدا، نمی گوید شما گوسفندید و مثل گوسفند باید تسلیم باشید. قرآن تاریخ را با منطق عقلانی تفسیر می کند. قرآن نماز را که ذکر می کند، فلسفۀ نماز را هم ذکر می کند. قرآن خدا را اثبات می کند با منطق استدلالی و عقلی. قرآن می گوید: وَ لَقَدْ ذَرَأْنٰا لِجَهَنَّمَ کَثِیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لٰا یَفْقَهُونَ بِهٰا وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لٰا یُبْصِرُونَ بِهٰا وَ لَهُمْ آذٰانٌ لٰا یَسْمَعُونَ بِهٰا «1» انبوهی از مردم به جهنم می روند: آنهایی که دل دارند و نمی فهمند، چشم دارند و نمی بینند، و گوش دارند و نمی شنوند. قرآن خیلی لحن مؤدبی دارد. دو سه جاست که قرآن زبان به یک تعبیری می گشاید که تقریباً نوعی دشنام است. یکی آنجایی که بشر عقلش را، این حجت ناطق به قول امام کاظم علیه السلام را به کار نمی بندد. می گوید: إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللّٰهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذِینَ لٰا یَعْقِلُونَ «2». بدترین جنبنده ها در نزد خدا چیست؟ انسانهایی هستند که خدا به آنها زبان داده ولی لالند، گوش داده ولی کرند، عقل داده ولی تفکر و تعقل

______________________________
(1) اعراف/ 179
(2) انفال/ 22