- قاعده لاحرج 1
- انواع حرج 2
- اشاره 6
- کتاب 7
- معنای حرج 40
- منظور از «عسر»، «حرج» و «إصر» 40
- مقام دوم: مفاد قاعده 40
- معنای حرج در قرآن 42
- معنای عسر 46
- معنای إصر 46
- وجه مقدم کردن قاعده لاحرج بر سایر عمومات 56
- اشاره 62
- مقام سوّم: تنبیهات 62
- اشاره 62
- تنبیه اوّل: 62
- دفع این اشکال 65
- اشکال بر سخن محقق نراقی 75
- مختار ما در حل اشکال 78
- تنبیه دوّم: منظور از حرج، حرج شخصی است یا نوعی؟ 83
- تنبیه سوّم: حکم تعارض دلیل نفی حرج با نفی ضرر 86
- تنبیه چهارم: آیا قاعده لاحرج عدمیات را دربر می گیرد؟ 92
- تنبیه پنجم: نفی حرج رخصت است یا عزیمت 94
- تنبیه ششم: مخفی نیست که عسر و حرج 105
قاعده نفی عسر و حرج هم مانند سایر عموماتی است که در قرآن کریم وروایات وارد شده و تخصیص خورده اند؛ ادله نفی عسر و حرج دلالت دارد بر این که عسر و حرج به کلی منتفی است، زیرا «عسر» و«حرج» دو لفظ مطلق هستند که حرف نفی بر سر آن ها درآمده، وچنین ترکیبی افاده عموم می کند؛ و این در حالی است که در شرع، بعضی کارهای دشوار و تکالیف سخت هم وارد شده است؛ ولی این امر اشکالی ایجاد نمی کند؛ همان گونه که بعد از قول خداوند: (وَأُحِلَّ لَکُمْ ما وَراءَ ذالِکُم)(1) ، حرام اعلام شدن بسیاری از
«ما
وراء ذالکم»، اشکالی ایجاد نمی کند؛ همچنین حرام شمرده شدن اشیاء زیادی بعد از قول خداوند: (قُلْ لا أَجِدُ فی ما أُوحِیَ إِلَیَّ
1- سوره نساء(4)، آیه :24 «(وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ النِّساءِ إِلّا ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ کِتابَ اللهِعَلَیْکُمْ وَ أُحِلَّ لَکُمْ ما وَراءَ ذالِکُم أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوالِکُمْ مُحْصِنینَ غَیْرَ مُسافِحینَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْبِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَریضَهً وَ لا جُناحَ عَلَیْکُمْ فیما تَراضَیْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَریضَهِ إِنَّاللهَ کانَ عَلیماً حَکیماً)؛ و زنان شوهردار (بر شما حرام است؛) مگر آن ها که (در جنگ باکفار اسیر کرده و) مالک شده اید؛ (زیرا اسارت آن ها در حکم طلاق است؛) این ها احکامیاست که خداوند بر شما مقرّر داشته است. امّا زنان دیگر غیر از این ها (که گفته شد)، برایشما حلال است که با اموال خود، آنان را اختیار کنید؛ در حالی که پاکدامن باشید و از زناخودداری نمایید. و زنانی را که متعه [ازدواج موقت] می کنید، واجب است مهر آن ها رابپردازید. وگناهی بر شما نیست در آنچه بعد از تعیین مهر، با یکدیگر توافق کرده اید. (بعداًمی توانید با توافق، آن را کم یا زیاد کنید.) خداوند، دانا و حکیم است».