حیله های شرعی: ناسازگار با فلسفه فقه صفحه 250

هنگام عقد یا پیش از آن، از آن سخن به میان می آید، هر چند این عطیه برای غیر زن، همانند برادر یا پدر او وعده داده شده باشد، اما عطیه ای که پس از عقد نکاح مطرح می شود به همان کسی تعلق می گیرد که آن را برای او قرارداده و نامبرد کرده اند، خواه آن کس زن باشد، یا ولیّ زن. این مذهب عمر بن عبدالعزیز، ثوری، ابوعبید و مالک است. دلیل این تفاوت نهادن [میان عطیه پیش از عقد یا به هنگام آن با عطیه پس از عقد] آن است که اگر پس از عقد برای بستگان زن، چون برادر یا پدر او عطیه ای نام برده شود، این کار در معرض تهمت و تردید

نیست؛ چه این که پیش از آن، حقوق زن در عقد مقرر و تثبیت شده و از همین روی عطیه ای

که پس از عقد نام برده شود برای همان کسی است که به نام او مطرحش کرده اند. اما اگر پیش از عقد برای بستگان زن عطیه ای قرارداده شود این در معرض تهمت و تردیدی آشکار است؛ چه، دادن چنین عطیه ای از سوی مرد به بستگان و بخصوص ولیّ زن حیله ای است که در ظاهر نام هدیه به خود گرفته، اما در واقع رشوه ای است که هدف از آن سهل گیری بستگان و اولیای زن در مهر و دیگر حقوق اوست. چنین کاری برای مرد و برای رشوه گیرنده سود آور،

اما برای زن زیانبار است. به همین دلیل رسول خدا صلی الله علیه و آله ظاهر آن که عطیه را به نام چه کسی قرارداده اند معتبر ندانسته و به حقیقت و هدف از آن نظر کرده و چنین حکم کرده که این

عطیه، هر چند به نام کسی دیگر قرارداده شده باشد، از آنِ زن است، تا بدین ترتیب حیله

حیله گر به خود او بر گردد و وی به هدف خویش نرسد.

این خود دلیلی است بر آن که در عقد و در تصرفات آنچه معیار و ملاک می باشد انگیزه ها

و اهداف است، نه ظاهر گفتارها و کردارها.

22 : حیله عسل

می ماند نزد او ماند. من غیرتم برانگیخته شد و در این باره پرسیدم. به من گفته شد: زنی از خاندان وی [حفصه ]ظرف عسلی به او هدیه کرده و پیامبر صلی الله علیه و آله نیز از آن عسل شربتی نوشیده است. من با خود گفتم: به خداوند سوگند که برای او حیله ای خواهیم اندیشید. پس به سوده