حیله های شرعی: ناسازگار با فلسفه فقه صفحه 400

کاذب، یا وجهی ظاهر و وجهی باطن.(1)

خواستگاری در قالب کنایه آوردن کاری است که ظاهرش چیزی جز باطن آن است؛ چه، هنگامی که برای نمونه مرد از منزلت و از فضل خود سخن می گوید ظاهرش آن است که خود را می ستاید، اما باطنش آن که به ازدواج با آن زن اظهار تمایل می کند و همین باطن نیز چیزی است که به حکم قرینه حال، وی آن را اراده کرده است.

در این جا، هم هدف (یعنی همان تمایل به ازدواج با زن) و هم وسیله (یعنی کنایه آوردن

برای اظهار این تمایل و علاقه مندی) چیزهایی هستند که خداوند آنها را در این آیه حلال

کرده است؛ چه در این کار نه حقی از حقوق الهی باطل می شود و نه حقی از حقوق بندگان،

بلکه در بردارنده منفعتی برای مرد و زن نیز هست.

هر حیله دیگری هم که حقیقتش چنین باشد می توان بر این حیله قیاس کرد و البته خداوند

خود به حقیقت امور آگاه است.

2 : دوستی ظاهری با کافران

خداوند می فرماید:

«لاَ یَتَّخِذِ الْمُومِنُونَ الکَافِرِینَ أَوْلیِاَءَ مِنْ دُونِ الْمُومِنِینَ، وَمَنْ یَفْعَلْ ذَلِکَ فَلَیْسَ مِنَ اللّهِ فی شَیْ ءٍ إلاَّ أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقاهً، وَ یُحَذِّرُکمُ اللّهُ نَفْسَهُ، وَ إلَی اللّهِ المَصیِرُ».(2)

شرح آیه :

«الولی» [بر وزن دلو] به معنای نزدیک شدن است و «الولی» [بر وزن سعید] اسم شبیه به

فاعل از همین مصدر است و به معنای دوستدار، دوست، یاور؛ و جمع آن نیز «اولیاء» است.

«إلاَّ أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقاهً»؛ یعنی مگر آن که از این بترسید که از جانب آنان شرّی به شما رسد که می بایست از آن دوری گزید. همچنین گفته شده معنای آیه این است که مگر آن که از ایشان

بترسید و بیم برید. بنابر تفسیر نخست واژه «تقاه» به عنوان مفعول به نصب یافته و اسمی است برای آنچه از آن پرهیز و دوری گزیده می شود، اما بنابر تفسیر دوم این واژه مصدری است