حیله های شرعی: ناسازگار با فلسفه فقه صفحه 450

دو نکته

آنچه در دل پنهان می سازد ناسازگار است با منافق اشتراک پیدا می کند، اما از آنجا که مکره از ایمان قلبی استواری برخوردار است نکوهش نمی شود، ولی منافق چون آنچه در دل دارد کفر

است نکوهش می شود و در بدترین جایگاه در دورخ جای می گیرد.

2 - مکرَه مظلوم از این نظر که از سبب شرعی، حکم آن و از لفظ، معنای آن را اراده نکرده،

و بلکه چیزی دیگر را اراده کرده است با آن کس که برای هدفی باطل از حیله بهره می جوید

اشتراک می یابد، اما از این نظر با یکدیگر تفاوت دارند که استفاده کننده از حیله در پی حلال کردن ربا به نام بیع، تحلیل به نام نکاح و حنث سوگند به نام خلع است و در نتیجه از آنچه

می کند هدفی نادرست را اراده کرده و شرعاً نکوهیده است و عذر او پذیرفته نیست، ولی مکره مظلوم بر خلاف او تنها در پی دور کردن آزار از جان یا مال و یا آبروی خویش بوده و در نتیجه قصد وی قصدی پسندیده است و از همین روی شرعاً ستوده و عذرش پذیرفته است؛ این دو ضد یکدیگر هستند و قیاس یکی بر دیگری جایز نیست.

10 : داستان ایوب علیه السلام و راه گریز از سوگند

خداوند در دو سوره از قرآن داستان ایوب را آورده است:

یکی در سوره انبیاء آنجا که می فرماید:

« وَ أَیُّوبَ إذْ نَادَی رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ الضُّرُّ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ* فاَستجَبْناَ لَهُ فَکَشَفْنَا مَا بِه مِنْ ضُرٍّ وَ آتَیْنَاهُ أَهْلَهُ وَ مِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَهً مِنْ عِنْدِنَاوَذِکْرَی لِلعَابدِینَ».(1)

و دیگری در سوره ص که می فرماید:

«وَاذْکُرْ عَبْدَنَا أَیُّوبَ إذْ نَادَی رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ الشَّیْطَانُ بِنُصْبٍ وَ عَذَابٍ* أُرْکضْ بِرِجْلِکَ، هذَا مُغْتَسَلٌ بَارِدٌ وَ شَرَابٌ* وَ وَهَبْنَا لَهُ أَهْلَهُ وَ مِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَهً مِنّا وَذِکْرَی ِلاولیِ الألْبَابِ* وَخُذْ