حیله های شرعی: ناسازگار با فلسفه فقه صفحه 463

فصل سوم: دلالت سنت بر جواز حیله هایی که بامقاصدشرع ناسازگاری ندارد

اشاره

احادیث فراوانی بر جواز این گونه حیله ها دلالت می کند که در این فصل پاره ای از آنها را، نه از باب حصر و تحدید، بلکه به عنوان نمونه و برای توجه دادن می آوریم:

1 : درخواست درگذشتن از قصاص، به وسیله کنایه

چونان که مسلم در «کتاب القصاص و الدیات» صحیح خود آورده، از علقمه بن وائل رسیده است که پدرش برای او نقل حدیث کرد و گفت: با پیامبر صلی الله علیه و آله نشسته بودم که مردی در حالی که دیگری را افسار کرده، در پی می کشید وارد شد و گفت: ای رسول خدا صلی الله علیه و آله این مرد برادر مرا کشته است. رسول خدا صلی الله علیه و آله [روبه آن مرد] فرمود: آیا تو او را کشته ای؟. [پیش از آن که وی پاسخی دهد برادر مقتول] گفت: اگر او اعتراف نکند در برابر او بینه اقامه خواهم کرد. آن مرد در این هنگام گفت: آری، من او را کشته ام. آن حضرت پرسید: چگونه او را کشتی؟

گفت: من و او با هم از درختی برگ می روبیدیم. او مرا ناسزا گفت و به خشم آورد و من نیز با تیشه بر فرق سر او زدم و او را کشتم. پیامبر صلی الله علیه و آله از او پرسید: آیا چیزی داری تا به عنوان فدیه خود بدهی؟ گفت: جز این جامه و تیشه ام ثروتی ندارم. پرسید: آیا فکر می کنی کسانت تو را باز می خرند [= از جانب تو دیه می دهند]؟ گفت: من نزد کسانم بی مقدارتر از اینم. در این