حیله های شرعی: ناسازگار با فلسفه فقه صفحه 471

است و این در حالی است که به گواهی رخدادها و تجربه ها بیشتر اقرارها تحت تأثیر شوقی یا ترسی صورت می پذیرد و به هیچ گونه واقعیت را نمی نمایاند، چونان که بسیاری از گواهان نیز در نگاه نخست راستگو می نمایند و هیچ نشانی از باطل و نادرستی در آنان دیده نمی شود، اما دیری نمی پاید که واقعیت اوضاع از دروغ رسوای آنان پرده بر می دارد.

بنابر این، آن احتمال ضعف و سستیی که برای قرینه وجود دارد بیشتر و یا قویتر از آن چیزی نیست که برای اقرار و بینه هست. افزون بر این، عالمان در مواردی به قراینی قطعی رسیده اند که هیچ تردیدی دامنگیر آنها نمی شود و هیچ اقرار و شهادتی را در وضوحِ دلالت و در راستی نتوان بر آنها مقدم داشت.

3 : رهایی از ستم به کمک حیله

بنابر آنچه احمد و صاحبان سنن آورده اند، از ابوهریره روایت شده است که گفت: مردی نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله از همسایه خود شکایت کرد که او را آزار می دهد. رسول خدا صلی الله علیه و آله به او فرمان داد اثاث [خانه] خود را به کوچه بریزد. او نیز چنین کرد و هر کس می گذشت درباره مسأله این اثاث می پرسید و پاسخ می شنید که همسایه صاحب این اثاث او را می آزارد، دشنام

می دهد و لعن می کند. پس از آن، همسایه به سراغ آن مرد آمد و گفت: اثاث خود را به جای

نخست خویش باز گردان که به خداوند سوگند از این پس هرگز تو را آزار نخواهم داد.

این یکی از بهترین کنایه ها و یکی از لطیف ترین حیله های عملی است که می توان برای دور کردن ستم از خود و در امان ماندن از آزار و تجاوز ستمگر، از آن بهره جست. این حدیث

دلیلی است بر آن که برای ستمدیده اشکالی ندارد که با حیله ای چون واداشتن مردم به ناسزاگویی و نفرین آن کسی که به او ستم می کند و نیز با رسوا کردن او و بردن آبرویش به رهایی از ستم او راه جوید؛ چه، شاید این کارها او را بترساند و از ادامه دادن به ستم ورزی خویش باز بدارد.

این که اگر مال کسی را از او بگیرند و وی پس از آن که بهترین جامه ها را می پوشیده است

بدترین جامه بر تن کند و گریه وناله و آه و اندوه آشکار سازد، و یا این که اگر مرکب کسی را از او بستانند و وی باری را که بر پشت مرکب بوده در میانه راه بیندازد و به گریه کردن بنشیند

نمونه هایی دیگر از این دست حیله هستند.