حیله های شرعی: ناسازگار با فلسفه فقه صفحه 474

محمد بن مصعب آن را به طریق متصل از مجاهد نقل کرده گفته است: از مجاهد، از ابن عباس رسیده است که ... - و آنگاه همین روایت را آورده. داستانی همانند این در مجلس عمر نیز

گذشته است. شعبی می گوید: عمر در خانه ای [در جمع عده ای] بود و جریر بن عبدالله بجلی نیز آن جا حضور داشت. در این میان، عمر بویی احساس کرد. پس گفت: بر کسی که این بو از

اوست فرض می کنم که چون برخاست وضو بگیرد. جریر بن عبدالله در این هنگام گفت: ای امیر مؤنان، آیا بهتر نیست همه حاضران وضو بگیرند؟ عمر گفت: خدای تو را بیامرزد! هم

در جاهلیت نیکو سروری بودی و هم در اسلام چنینی

این حیله که از عباس و پس از آن از جریر بن عبدالله نقل شده از ظریفترین حیله هاست که از رهگذر آن کار شخص پنهان، و راه وسوسه شیطان بسته شده است که چنانچه در آن مجلس به نماز برخیزند آن شخص را نیز از روی شرم به نماز با دیگران وادارد.

5 : نیرنگ با دروغ

چونان که احمد، مسلم و ابوداوود به طور کامل، و بخاری در «کتاب الصلح» به صورت مختصر نقل کرده، از ام کلثوم دختر عُقْبه رسیده است که گفت: نشنیدم که پیامبر صلی الله علیه و آله در جایی در آنچه مردم می گویند دروغ را جایز بداند مگر در جنگ، در اصلاح میان مردم، در گفته مرد با زنش و در گفته زن با شوهرش.

حساسیت دروغ

دروغ یک بیماری بزرگ و دروغگویی یک خوی نکوهیده است؛ چرا که سبب گمراهی مردمان، فروپاشی نشانه های حقیقت و تباهی مصالح بندگان می شود. در این میان، پیامبر

اکرم صلی الله علیه و آله سه مورد را از قاعده کلی حرمت دروغ استثنا کرده که در این موارد دروغ مباح و حتی گاه واجب است.

این سه مورد عبارتند از:

1 - دروغ در جنگ؛ چرا که اصل جنگ نیرنگ است.

2 - در اصلاح میان مردم. بنابر این جایز است نزد کسی گفته خوبی را درباره اش از زبان

کسی دیگر نقل کند، در حالی که او هرگز چنین نگفته، البته مشروط به آن که اصلاح روابط

میان آن دو به چنین چیزی بستگی داشته باشد.

3 - سخنی که میان زن و شوهر ردّ و بدل می شود، مشروط بر آن که ستم یا اسقاط حقی را