حیله های شرعی: ناسازگار با فلسفه فقه صفحه 498

که گفت: هیچ چیز مانع حضور من در غزوه بدر نشد، جز این که من و پدرم حسیل [از مکه] بیرون آمدیم. در این میان کافران قریش ما را گرفتند و گفتند: شما تنها آهنگ محمد صلی الله علیه و آله دارید. ما نیز گفتیم: ما آهنگ او نداریم و تنها قصد مدینه کرده ایم. آنان از ما پیمان ستاندند و سوگندی الهی به میان آوردند که به مدینه برویم ولی در کنار او [پیامبر] نجنگیم. ما نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمدیم و ماجرا را به او خبر دادیم و او نیز فرمود: «بروید ما برای آنان به عهدی که دارند وفا می کنیم و در برابر آنان، از خداوند - عزوجل - یاری می جوییم».(1)

آنچه گذشت نمونه هایی از حیله هایی است که یاری دین و سربلندی آن و نیز شکست و خواری مشرکان را در پی می آورد. البته حیله های جنگی حدّ و مزر و کرانه ای ندارد و هرگاه از قبیل آنچه گذشت باشد، از دیدگاه شرع مطلوب است.

آنچه آوردیم با این حدیث نسائی از طریق مصعب بن سعد، از پدرش در داستان عبدالله بن ابی سرح تعارض ندارد، آن جا که یکی از انصار پس از خودداری ابن ابی سرح از بیعت با

پیامبر صلی الله علیه و آلهبه پیامبر گفت: چرا با خشم به ما اشاره نکردی و آن حضرت نیز فرمود: «ما ینبغی لنبی ان تکون له خائنه الاعین». آنچه آوردیم با این حدیث تعارض ندارد و دلیل هم آن است

که منع از اشاره با چشم به طور مطلق از ویژگیهای پیامبران است و آنان هیچ گاه چنین کاری

نمی کنند، هر چند این کار برای دیگران مباح باشد. بر این پاسخ اشکال نشود که در حدیث

پیش از این داشتیم که آن حضرت اگر آهنگ غزوه ای داشت با توریه وانمود می کرد که آهنگ

جایی دیگر دارد؛ چه، آن سان که در جای خود گفتیم، مقصود از آن حدیث این است که اگر پیامبر صلی الله علیه و آله برای نمونه آهنگ جایی در مشرق می داشت درباره جایی که در مغرب است می پرسید و برای سفر آماده می شد تا بدین سان کسی که او را می بیند یا پرس و جوی او را می شنود گمان برد که آهنگ جایی در مغرب دارد، نه این که آن حضرت برای نمونه تصریح کند که به سمت مغرب می رود و سپس راه مشرق را در پیش گیرد. بنابر این اشکالی بر این

پاسخ وارد نیست، و البته خداوند خود به حقیقت همه امور آگاه است.

9 : حیله عایشه برای خریدن بریره

از عایشه روایت شده است که: بریره نزد من آمد و گفت: کسانی که مرا در اختیار دارند بر