حیله های شرعی: ناسازگار با فلسفه فقه صفحه 87

کرده است. بنابر این می توان گفت از هر وسیله مشروع دیگری هم که به هدف ایستادن در برابر خداوند، نافرمانی او، و از میان بردن بنیان آیینی که خداوند نهاده و استوار ساخته است بهره جسته شود، بر همین حیله یهودیان قیاسی می گردد.(1)

ب - فروختن پیمان خداوند و سوگند خویش به بهایی اندک

خداوند در این باره می فرماید:

«إنَّ الَّذِینَ یَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللّهِ وَأَیْمانِهِمْ ثَمَناً قَلیلاً أَولئِکَ لاَ خَلاَقَ لَهُمْ فی الآخِرَهِ، وَلاَ یُکَلِّمُهُمُ اللّهُ، وَلاَ یَنْظُرُ إلَیْهِمْ یَوْمَ القِیامَهِ، وَلاَیُزَکِّیهِمْ، وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ»(2)

نجاری، مسلم و دیگران روایت کرده اند که اشعث گفت: میان من و مردی از یهودیان زمینی مشترک بود. او [سهم] مرا انکار کرد. او را نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آوردم. آن حضرت به من فرمود: آیا تو بیّنه داری؟ گفتم: نه. پس به یهودی گفت: سوگند بخور. گفتم: ای رسول خدا، او همینک سوگند می خورد ومال مرا می برد. در پی آن خداوند این آیه را نازل کرد: «اِنَّ الَّذینَ

یَشْتَرُونَ بِعَهْدِاللّهِ وَ اَیْمانِهِمْ ثَمَناً قَلیلاً...»(3)

بخاری از عبدالله بن ابی اوفی روایت کرده است که گفت: مردی کالایی در بازار به فروش گذاشت و به خداوند سوگند خورد که در قبال آن بهایی پرداخته که در واقع نپرداخته بود، تا مسلمانی را به خریدن آن بکشاند. آنگاه این آیه نازل شد.

ابن جریر از عکرمه نقل کرده است که آیه در باره حیی بن اخطب و کعب بن اشرف و دیگر یهودیان نازل شد که آنچه را در تورات بود پنهان داشتند و تغییر دادند و سوگند یاد کردند که همین از جانب خداست.(4)

1- البته پوشیده نیست این قیاس قیاس مع الفارق است؛ چرا که یهودیان در اصل ایمان تظاهر می کردند، در حالی که حیله ورز پس از ایمان به ارکان تنها در پاره ای از فروع از فسحت و گشایشی که در ادله و اطلاق آنها وجود دارد بهره می جوید. چنین کاری از دیدگاه آنان که حیله را جایز می دانند حرکت در دایره اعتقاد و ایمان و بر پایه ادله احکام شرعی است و نه چیزی جز این - م.
2- آل عمران/ 77 : کسانی که پیمان خداوند و سوگندهایشان را به بهایی اندک می فروشند، آنان را در آخرت بهره ای نیست، خداوند در روز قیامت با آنان سخن نمی گوید و به آنان نمی نگرد، و آنان را پاک نمی کند و آنان را عذابی دردناک است.
3- ر.ک: سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی، قم، 1404، ج 2، ص 44.
4- سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی، قم، 1404، ج 2، ص 54.