- دیباچه 1
- پیشگفتار 3
- حجیت عقل 5
- اشاره 5
- اشاره 6
- اختلاف در دلیلیت عقل 8
- اشاره 9
- 1. موارد ملازمات 9
- موارد حجیت عقل 9
- 2. موارد تنقیح مناط 10
- 3. موارد حسن و قبح 11
- اشاره 12
- حدود عقل در مجال عقاید 12
- ب) قبح تکلیف مالایطاق 13
- الف) وجوب شناخت خداوند سبحان 13
- ج) قبح عقاب بلابیان 13
- حسن و قبح عقلی از دیدگاه قرآن کریم 14
- د) قبح عذاب طفل در آخرت 14
- ثمرات حسن و قبح عقلی 15
- عقل نظری و عقل عملی 17
- تبیین قاعده حسن و قبح عقلی 18
- اشاره 18
- ادله قائلین به حسن و قبح عقلی 19
- تقریر دلیل 19
- ب) عناوین ثانویه 19
- الف) عناوین اولیه 19
- پاسخ 20
- پاسخ 20
- دلیل دوم 20
- اشاره 20
- ادله منکرین حسن و قبح عقلی 20
- اشاره 20
- اشاره 20
- دلیل سوم 20
- اشاره 20
- دلیل اول 20
- پاسخ 21
- اشاره 22
- اشاره 22
- دلیل چهارم 22
- دلیل پنجم 22
- پاسخ 22
- اشاره 23
- اشاره 23
- دلیل ششم 23
- پاسخ 23
- دلیل هفتم 24
- پاسخ 24
- اشاره 24
- پاسخ 24
- میزان استفاده از عقل نزد سلفیها 25
- اشاره 25
- اشاره 26
- اشاره 26
- 1. عدم استقلال عقل در فهم حقایق 26
- نقد 27
- 2. تقدیم روایت صحیح بر عقل 27
- اشاره 28
- پاسخ 28
- 3. وهابیان و تقدیم نقل صحابه بر عقل 28
- چرخشی در مواضع ابن تیمیه درباره عقل 29
- اشاره 31
- ادله وهابیان در تقدیم نقل بر عقل 31
- دلیل اوّل 32
- اشاره 32
- پاسخ 32
- اشاره 32
- دلیل چهارم 34
- اشاره 34
- اشاره 34
- پاسخ 34
- دلیل دوم 34
- دلیل سوم 34
- پاسخ 34
- اشاره 34
- دلیل پنجم 35
- دلیل ششم 35
- پاسخ 35
- اشاره 35
- اشاره 35
- پاسخ 35
- پاسخ 37
- اشاره 38
- دلیل هفتم 38
- پاسخ 39
- دلیل هشتم 39
- اشاره 39
- پاسخ 40
- تفکیک بین اصول و فروع 40
- اتفاق بر عدم کفایت عقل 42
- محدودیتهای ادراکی عقل 42
- ابوحنیفه، مخاطب اعتراضات سلفیها 43
- مسیحیت و بیاعتنایی به عقل در باب عقاید 44
- وهابیان و انحصار استدلال به ادله قرآنی و روایی 46
- اشاره 46
- اشاره 47
- قرآن و دعوت به تعقل 54
- 1. دعوت به تعقل در آیات الهی 55
- اسلوبهای قرآن در دعوت به تعقل 55
- 2. تعجب از عدم تعقل 55
- اشاره 55
- 3. مدح اهل تعقل 55
- 4. مذمّت به جهت عدم تعقل 55
- اشاره 56
- 2. تعقل در مخلوقات اطراف انسان 57
- 3. تعقل در نفس خود 57
- 1. تعقل در آسمانها و زمین 57
- اهداف قرآن از دعوت به تعقل 58
- 1. آشنایی با قدرت خدا در آفاق و انفس 58
- اشاره 58
- 2. آشنایی با اسرار حکمت الهی 58
- 3. آشنایی با حکمت تشریع 59
- 4. آشنایی با فلسفه تاریخ و عبرت از آن 60
- اشاره 61
- روایات در مدح عقل 61
- 1. احادیث اهل بیت: 61
- 2. احادیث اهل سنت 66
- وهابیان و خلط بین خبر و سنت 68
- لزوم دور در تخطئه مطلق عقل 69
- استفاده قرآن از استعارات و کنایات 69
- اشاره 71
- وهابیان و اعتماد به خبر واحد در عقاید 71
- بررسی ادله وهابیان 72
- اشاره 72
- اشاره 72
- دلیل اول 72
- پاسخ 73
- دلیل دوم 73
- اشاره 73
- پاسخ 73
- دلیل سوم 74
- اشاره 74
- پاسخ 75
- اشاره 75
- دلیل چهارم 75
- پاسخ 76
- دلیل پنجم 77
- اشاره 77
- پاسخ 78
- عدم جواز اعتماد به روایات ضعیف در عقاید 82
- کتابنامه 83
اشاره
حسن و قبح عقلی با جبر سازگاری ندارد، و از آنجا که اشاعره قائل به جبر انسان در اعمال خویش‌اند می‌گویند: این نظریه با حسن و قبح عقلی سازگاری ندارد.
قوشجی می‌گوید:
لو کان الحسن و القبح بالعقل لما کان شی‌ء من افعال العباد حسناً و لا قبیحاً عقلا، و اللازم باطل باعترافکم. وجه اللزوم انّ العبد مجبور فی افعاله ولاشیئاً من افعال المجبور بحسن ولا قبیح عقلا. (1)
اگر حسن و قبح عقلی بود نباید چیزی از افعال بندگان عقلًا حسن یا قبح داشته باشد، و این به اعتراف شما باطل است؛ زیرا بنده در افعالش مجبور است و هیچ یک از افعال جبری متصف به حسن و قبح عقلی نیست.
پاسخ
در جای خود ثابت کرده‌ایم که انسان در اعمال خود مجبور نیست. و همین کلام خود دلیل است که انسان مجبور نیست؛ زیرا افعال او متصف به حسن و قبیح می‌شود.
دلیل ششم
اشاره
فخر رازی می‌گوید:
تکلیف مالایطاق عقلا نزد عدلیه قبیح است. و شارع به مالایطاق امر کرده؛ زیرا ابالهب را به ایمان تکلیف کرده است، و از جمله ایمان،
1- شرح تجرید، ص 442.