- دیباچه 1
- پیشگفتار 3
- اشاره 5
- حجیت عقل 5
- اشاره 6
- اختلاف در دلیلیت عقل 8
- 1. موارد ملازمات 9
- اشاره 9
- موارد حجیت عقل 9
- 2. موارد تنقیح مناط 10
- 3. موارد حسن و قبح 11
- اشاره 12
- حدود عقل در مجال عقاید 12
- الف) وجوب شناخت خداوند سبحان 13
- ج) قبح عقاب بلابیان 13
- ب) قبح تکلیف مالایطاق 13
- حسن و قبح عقلی از دیدگاه قرآن کریم 14
- د) قبح عذاب طفل در آخرت 14
- ثمرات حسن و قبح عقلی 15
- عقل نظری و عقل عملی 17
- تبیین قاعده حسن و قبح عقلی 18
- اشاره 18
- ب) عناوین ثانویه 19
- ادله قائلین به حسن و قبح عقلی 19
- تقریر دلیل 19
- الف) عناوین اولیه 19
- پاسخ 20
- اشاره 20
- دلیل دوم 20
- اشاره 20
- دلیل اول 20
- ادله منکرین حسن و قبح عقلی 20
- پاسخ 20
- اشاره 20
- دلیل سوم 20
- اشاره 20
- پاسخ 21
- پاسخ 22
- دلیل چهارم 22
- اشاره 22
- دلیل پنجم 22
- اشاره 22
- اشاره 23
- دلیل ششم 23
- اشاره 23
- پاسخ 23
- پاسخ 24
- اشاره 24
- پاسخ 24
- دلیل هفتم 24
- میزان استفاده از عقل نزد سلفیها 25
- اشاره 25
- اشاره 26
- 1. عدم استقلال عقل در فهم حقایق 26
- اشاره 26
- 2. تقدیم روایت صحیح بر عقل 27
- نقد 27
- پاسخ 28
- 3. وهابیان و تقدیم نقل صحابه بر عقل 28
- اشاره 28
- چرخشی در مواضع ابن تیمیه درباره عقل 29
- اشاره 31
- ادله وهابیان در تقدیم نقل بر عقل 31
- پاسخ 32
- دلیل اوّل 32
- اشاره 32
- اشاره 32
- اشاره 34
- دلیل دوم 34
- دلیل سوم 34
- پاسخ 34
- اشاره 34
- دلیل چهارم 34
- پاسخ 34
- اشاره 34
- پاسخ 35
- اشاره 35
- دلیل پنجم 35
- دلیل ششم 35
- پاسخ 35
- اشاره 35
- پاسخ 37
- دلیل هفتم 38
- اشاره 38
- پاسخ 39
- اشاره 39
- دلیل هشتم 39
- پاسخ 40
- تفکیک بین اصول و فروع 40
- اتفاق بر عدم کفایت عقل 42
- محدودیتهای ادراکی عقل 42
- ابوحنیفه، مخاطب اعتراضات سلفیها 43
- مسیحیت و بیاعتنایی به عقل در باب عقاید 44
- وهابیان و انحصار استدلال به ادله قرآنی و روایی 46
- اشاره 46
- اشاره 47
- قرآن و دعوت به تعقل 54
- اشاره 55
- 2. تعجب از عدم تعقل 55
- اسلوبهای قرآن در دعوت به تعقل 55
- 1. دعوت به تعقل در آیات الهی 55
- 4. مذمّت به جهت عدم تعقل 55
- 3. مدح اهل تعقل 55
- اشاره 56
- 2. تعقل در مخلوقات اطراف انسان 57
- 1. تعقل در آسمانها و زمین 57
- 3. تعقل در نفس خود 57
- 1. آشنایی با قدرت خدا در آفاق و انفس 58
- اشاره 58
- اهداف قرآن از دعوت به تعقل 58
- 2. آشنایی با اسرار حکمت الهی 58
- 3. آشنایی با حکمت تشریع 59
- 4. آشنایی با فلسفه تاریخ و عبرت از آن 60
- اشاره 61
- روایات در مدح عقل 61
- 1. احادیث اهل بیت: 61
- 2. احادیث اهل سنت 66
- وهابیان و خلط بین خبر و سنت 68
- لزوم دور در تخطئه مطلق عقل 69
- استفاده قرآن از استعارات و کنایات 69
- اشاره 71
- وهابیان و اعتماد به خبر واحد در عقاید 71
- بررسی ادله وهابیان 72
- اشاره 72
- دلیل اول 72
- اشاره 72
- اشاره 73
- پاسخ 73
- دلیل دوم 73
- پاسخ 73
- دلیل سوم 74
- اشاره 74
- اشاره 75
- پاسخ 75
- دلیل چهارم 75
- پاسخ 76
- دلیل پنجم 77
- اشاره 77
- پاسخ 78
- عدم جواز اعتماد به روایات ضعیف در عقاید 82
- کتابنامه 83
ادراک ذات حق تعالی منطقه ممنوعه است و هیچ مُدرکی به آنجا دسترسی ندارد، همانگونه که کنه صفات حق تعالی که عین ذات اوست نیز منطقه ممنوعه دیگری برای عقل است ...
البته بشر در معارف دینی از مفاهیم مدد میگیرد و از خداوند سخن میگوید، اما باید توجه داشت که ادراک مفهومی خدا غیر از ادراک ذات و اکتناه صفات ذات است؛ چون همه مفاهیم مخلوقاند ... (1)
ابوحنیفه، مخاطب اعتراضات سلفیها
به نظر میرسد که مخاطب اعتراضات امثال ابن تیمیه و به طور عموم سلفیها و وهابیان، ابوحنیفه و علمای احناف باشند؛ زیرا آنان هستند که عقلگرایی را در حدّ وسیع در استنباط احکام شرعی گسترش داده و کمتر به نصوصات شرعی توجّه دارند. گرچه وهابیان دائره ادعای خود را گسترش داده و به طور کلی عقل را تعطیل نمودهاند؛ زیرا در مقابل هر افراطی تفریط است.
ابوحنیفه اوّل کسی بود که برای به دست آوردن علل واقعی احکام شرعی از طریق عقل و قرار دادن آن به عنوان مقیاس برای صحت نصوص کوشش نمود و هر حکمی را که موافق با آن مقیاس بود حکم میکرد که از جانب خداست و هر حکمی که مخالف با عقل بود را نمیپذیرفت.
ابونعیم اصفهانی به سندش از عمرو بن جمیع نقل کرده که گفت: من و ابن ابی لیلی و ابوحنیفه بر جعفر بن محمد (ع) وارد شدیم، حضرت به
1- منزلت عقل، صص 56 و 57.