- دیباچه 1
- پیشگفتار 3
- حجیت عقل 5
- اشاره 5
- اشاره 6
- اختلاف در دلیلیت عقل 8
- 1. موارد ملازمات 9
- موارد حجیت عقل 9
- اشاره 9
- 2. موارد تنقیح مناط 10
- 3. موارد حسن و قبح 11
- اشاره 12
- حدود عقل در مجال عقاید 12
- ب) قبح تکلیف مالایطاق 13
- الف) وجوب شناخت خداوند سبحان 13
- ج) قبح عقاب بلابیان 13
- حسن و قبح عقلی از دیدگاه قرآن کریم 14
- د) قبح عذاب طفل در آخرت 14
- ثمرات حسن و قبح عقلی 15
- عقل نظری و عقل عملی 17
- اشاره 18
- تبیین قاعده حسن و قبح عقلی 18
- ادله قائلین به حسن و قبح عقلی 19
- ب) عناوین ثانویه 19
- الف) عناوین اولیه 19
- تقریر دلیل 19
- اشاره 20
- ادله منکرین حسن و قبح عقلی 20
- پاسخ 20
- پاسخ 20
- اشاره 20
- اشاره 20
- دلیل اول 20
- دلیل سوم 20
- دلیل دوم 20
- اشاره 20
- پاسخ 21
- دلیل پنجم 22
- اشاره 22
- دلیل چهارم 22
- پاسخ 22
- اشاره 22
- دلیل ششم 23
- اشاره 23
- اشاره 23
- پاسخ 23
- پاسخ 24
- اشاره 24
- دلیل هفتم 24
- پاسخ 24
- میزان استفاده از عقل نزد سلفیها 25
- اشاره 25
- 1. عدم استقلال عقل در فهم حقایق 26
- اشاره 26
- اشاره 26
- نقد 27
- 2. تقدیم روایت صحیح بر عقل 27
- پاسخ 28
- 3. وهابیان و تقدیم نقل صحابه بر عقل 28
- اشاره 28
- چرخشی در مواضع ابن تیمیه درباره عقل 29
- ادله وهابیان در تقدیم نقل بر عقل 31
- اشاره 31
- دلیل اوّل 32
- اشاره 32
- پاسخ 32
- اشاره 32
- پاسخ 34
- دلیل سوم 34
- اشاره 34
- دلیل چهارم 34
- اشاره 34
- اشاره 34
- پاسخ 34
- دلیل دوم 34
- اشاره 35
- دلیل پنجم 35
- دلیل ششم 35
- پاسخ 35
- اشاره 35
- پاسخ 35
- پاسخ 37
- دلیل هفتم 38
- اشاره 38
- اشاره 39
- دلیل هشتم 39
- پاسخ 39
- تفکیک بین اصول و فروع 40
- پاسخ 40
- اتفاق بر عدم کفایت عقل 42
- محدودیتهای ادراکی عقل 42
- ابوحنیفه، مخاطب اعتراضات سلفیها 43
- مسیحیت و بیاعتنایی به عقل در باب عقاید 44
- اشاره 46
- وهابیان و انحصار استدلال به ادله قرآنی و روایی 46
- اشاره 47
- قرآن و دعوت به تعقل 54
- اشاره 55
- اسلوبهای قرآن در دعوت به تعقل 55
- 2. تعجب از عدم تعقل 55
- 1. دعوت به تعقل در آیات الهی 55
- 4. مذمّت به جهت عدم تعقل 55
- 3. مدح اهل تعقل 55
- اشاره 56
- 2. تعقل در مخلوقات اطراف انسان 57
- 3. تعقل در نفس خود 57
- 1. تعقل در آسمانها و زمین 57
- اشاره 58
- اهداف قرآن از دعوت به تعقل 58
- 2. آشنایی با اسرار حکمت الهی 58
- 1. آشنایی با قدرت خدا در آفاق و انفس 58
- 3. آشنایی با حکمت تشریع 59
- 4. آشنایی با فلسفه تاریخ و عبرت از آن 60
- روایات در مدح عقل 61
- اشاره 61
- 1. احادیث اهل بیت: 61
- 2. احادیث اهل سنت 66
- وهابیان و خلط بین خبر و سنت 68
- استفاده قرآن از استعارات و کنایات 69
- لزوم دور در تخطئه مطلق عقل 69
- وهابیان و اعتماد به خبر واحد در عقاید 71
- اشاره 71
- دلیل اول 72
- اشاره 72
- اشاره 72
- بررسی ادله وهابیان 72
- اشاره 73
- دلیل دوم 73
- پاسخ 73
- پاسخ 73
- اشاره 74
- دلیل سوم 74
- اشاره 75
- دلیل چهارم 75
- پاسخ 75
- پاسخ 76
- دلیل پنجم 77
- اشاره 77
- پاسخ 78
- عدم جواز اعتماد به روایات ضعیف در عقاید 82
- کتابنامه 83
ابن ابی لیلی فرمود: «این کیست که همراه توست؟» او میگوید: عرض کردم: «این مردی است دارای بصیرت و نفوذ در امر دین». حضرت فرمود: «گویا او امر دین را به رأی خود قیاس میکند؟ ... مرا حدیث کرد پدرم از جدم که رسول خدا (ص) فرمود:
أَوَّلُ مَنْ قَاسَ امْرَ الدِّین بِرَأیهِ إبْلِیسَ، قَالَ اللهُ تَعَالَی لَهُ: اسْجُدْ لآدَمَ، فَقَالَ: (أَنَا خَیرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ)، فَمَنْ قَاسَ الدِّینَ بِرَأیهِ قَرَنَهُ اللهُ تَعَالَی یوْمَ القِیمَةِ بِابْلِیسَ؛ لانّهُ اتَّبَعَهُ بِالقِیاسِ. (1)
اول کسی که امر دین را به رأی خود قیاس کرد شیطان بود آن هنگام که خداوند متعال به او فرمود: بر آدم سجده کن، او گفت: (من از او برترم، مرا از آتش خلق کردی و او را از گل) پس هر کس دین را به رأی خود قیاس کند خداوند متعال او را در روز قیامت با شیطان محشور خواهد کرد؛ زیرا او را در امر قیاس پیروی کرده است.
مسیحیت و بیاعتنایی به عقل در باب عقاید
بیتوجهی سلفیان و وهابیان به عقل همانند بیاعتنایی مسیحیان است. به رغم آنکه ما اعتقاد داریم شریعت حضرت مسیح (ع) از شرایع آسمانی است، ولی مشاهده میکنیم که مسیحیان، عقل را در باب عقاید رها کرده و تنها به الهام و اشراق بسنده کردهاند و لذا معتقد به تثلیث شده در عین اینکه مدعی توحیداند، مسألهای که عقل انسان حکم به تناقض و بطلان آن دارد. و اگر از این جهت به آنها اشکال کنیم میگویند: این مسأله از
1- حلیة الاولیاء، ج 3، ص 197.