- سخن مترجم 1
- اشاره 17
- 1/1 حقیقت خرد 19
- 2/1 آفرینش خرد و نادانی 21
- چشم اندازی بر آفرینش عقل و جهل 23
- 5/1 فزونی و کاستی خرد در دوران زندگی 33
- 1/2 ارمغان خدایی 39
- 2/2 بهترین بخشش 41
- 3/2 بنیاد انسان 43
- 4/2 ارزش انسان 45
- 5/2 نخستین پایۀ اسلام 47
- 6/2 دوست انسان 47
- 8/2 پشتیبان مؤمن 49
- 7/2 دوست و راهنمای مؤمن 49
- 9/2 زیباترین آرایه 51
- 10/2 بزرگترین بی نیازی 53
- 11/2 نیاز دانش به خرد 55
- 1/3 اهتمام بر خردورزی 61
- 3/3 حجّیت خرد 79
- 4/3 نقش خرد در حسابرسی اعمال 81
- 5/3 نقش عقل در پاداش اعمال 83
- 1/4 آنچه خرد را نیرومند می سازد 89
- الف:وحی 89
- ب:دانش 91
- ج:ادب 93
- ه:گردش در زمین 95
- د:تجربه 95
- ز:تقوا 97
- و:رایزنی 97
- ح:جهاد با نفس 97
- ی:زهد در دنیا 99
- ک:پیروی از حق 99
- ط:یاد خدا 99
- ن:کمک خواستن از خداوند 101
- م:ترحّم بر نادانان 101
- ل:همنشینی حکیمان 101
- د:کرفس 103
- الف:روغن (چرب کردن پوست) 103
- ب:کدو 103
- ج:گلابی 103
- ح:سداب 105
- و:شیر 105
- ز:سرکه 105
- ل:حَجامت کردن 107
- ن:تُرنج 107
- م:خُرفه 107
- ی:انار با لایۀ نازک آن 107
- ک:آب 107
- 1/5 لشکریان خرد و نادانی 111
- الف:دانش و حکمت 117
- 2/5 نشانه های خرد 117
- ب:شناخت خدا 121
- ج:دین 125
- ه:مکارم اخلاق 127
- د:کمال دین 127
- ی:گفتار درست 143
- ط:بهره وری از عمر 143
- م:گمانه زنی درست 145
- ک:تجربه اندوزی 145
- ل:تدبیر نیکو 145
- ن:بی رغبتی به دنیا 147
- س:ترک بیهودگی ها 147
- ف:رستگاری 151
- ر:خوبی دنیا و آخرت 155
- 3/5 آنچه خرد با آن آزموده شود 157
- الف:عمل 157
- ب:سخن 157
- ج:سکوت 159
- و:نوشتن 161
- ه:پیام رسان 161
- د:رأی و نظر 161
- ز:تصدیق و انکار 163
- 4/5 بنیادهای سنجش خرد 163
- ح:دوست 163
- 5/5 ویژگی های خردمندان 167
- 6/5 ویژگی های خردمندان 183
- 7/5 ویژگی های خردمندان 185
- 8/5 نشانه های کمال عقل 189
- 9/5 خردمندترین انسان 193
- 1/6 هوای نفس 199
- 2/6 گناه 203
- 5/6 نخوت 207
- 4/6 آرزو 207
- 8/6 آز 209
- 7/6 خشم 209
- 9/6 خودپسندی 211
- 11/6 دنیا دوستی 213
- 13/6 مست کننده های پنجگانه 215
- 12/6 باده نوشی 215
- 14/6 خوشگذرانی زیاد 217
- 15/6 تنبلی 217
- 16/6 زیاده طلبی 219
- 17/6 همنشینی نادان 219
- 18/6 مرزشکنی 219
- 19/6 جدال با ابله 221
- 21/6 زیاده روی در خوردن گوشت گاو و حیوانات وحشی 221
- 20/6 نشنیدن سخن خردمند 221
- 1/7 واجبات خردمند 223
- 2/7 آنچه بر خردمند حرام است 225
- 4/7 آنچه سزاوار خردمند نیست 237
- اشاره 242
- اشاره 244
- پژوهشی در معانی جهل 247
- 1/2 سرزنش نادانی 254
- الف:بزرگ ترین مصیبت 254
- اشاره 254
- ب:ناگوارترین بیماری 256
- د:زیانبارترین دشمنان 256
- ج:بدترین تنگدستی 256
- 2/2سرزنش نادان 258
- 3/2 گوناگون 262
- الف:کفر 272
- 1/4 آثار نادانی 272
- ب:بدی ها 274
- د:مرگ جان 276
- و:اختلاف و جدایی 278
- ز:لغزش 280
- ح:خواری 280
- ط:افراط و تفریط 282
- ی:بدی دنیا و آخرت 282
- ک:گوناگون 282
- ج:نادانی به عیبهای خویش 296
- ب:از خود راضی بودن 296
- د:نادانی به حدّ خویش 296
- الف:خودرأیی 296
- ه:تنافی دانش و عمل 298
- و:زشت دانستن آنچه خود،مانندش را انجام می دهد 298
- ز:انجام گناهان 298
- ح:اظهار هر آنچه می داند 298
- 4/4 نادان ترین مردم 300
- ک:خندۀ بدون شگفتی 300
- ی:فریفتگی به خداوند 300
- ط:انکار هر آنچه می شنود 300
- 1/5 آنچه بر نادان واجب است 304
- الف:آموزش 304
- ج:تقوا 308
- ب:توبه و بازگشت 308
- د:توقّف به هنگام شبهه 308
- و:عذرخواهی از نادانی 312
- ه:اعتراف به نادانی 312
- ح:طلب آمرزش از نادانی 314
- الف:سخن ندانسته 316
- 2/5 آنچه بر نادان حرام است 316
- ب:انکار آنچه نمی داند 318
- 3/5 نادانیِ پسندیده 320
- 4/5 آنچه در رفتار با نادان شایسته است 326
- الف:سلام گفتن به هنگام گفتگو 326
- ب:سکوت هنگام نزاع و درگیری 328
- ج:بردباری 330
- ه:عدم اطمینان 332
- د:تعلیم 332
- و:نافرمانی 332
- 1/6 معنای جاهلیت 338
- اشاره 338
- ب:فرزند قرار دادن برای خداوند 356
- الف:عبادت غیر خدا 356
- ج:جن را شریک خداوند قرار دادن 358
- ه:برخی چارپایان را حرام کردن 358
- ح:انکار رستاخیز 368
- پژوهشی در عقاید جاهلیت 368
- الف:زنده به گور کردن دختران 376
- 4/6 کارهای جاهلی 376
- ب:فرزند کُشی 378
- ج:زشتی ها 380
- ه:شراب و قمار،بتها و تیرهای قرعه 382
- و:خون آلود کردن کودک 384
- ز:فال بد زدن 384
- ی:مُهره بستن 386
- ط:قربانی برای جنّ 386
- ک:نوحه گری 386
- ح:به جن پناه بردن 386
- ل:سوگند به غیر خدا 388
- 5/6 اسلام،نابود کنندۀ سنّتهای جاهلی 388
- 1/7 بازگشت به عقب 404
- الف:نشناختن امام 406
- 2/7 اسباب بازگشت به جاهلیت 406
- ب:باده نوشی 408
- اشاره 409
- پژوهشی در اسباب بازگشت به جاهلیت 409
- هشدار قرآن 410
- عوامل ارتجاع 411
- حرف الالف 435
- حرف البا 437
- حرف الجیم 440
- حرف الثا 440
- حرف الدال 441
- حرف الحا 441
- حرف الخا 441
- حرف الذال 441
- حرف السیرا 442
- حرف الصاد 443
- حرف السیر 443
- حرف الطا 444
- حرف الغیر 445
- حرف الغیر 445
- حرف الکاف 446
- حرف القاف 446
- حرف المیم 448
- حرف اللام 448
- حرف النون 452
- حرف الیا 453
- حرف الواو 453
ز:به خدا پناه بردن از نادانی
1069.ام سلمه: هر گاه رسول خدا از خانه بیرون می رفت،می گفت:«به نام خدا؛ پروردگارا! به تو پناه می برم،از اینکه بلغزم یا گمراه شوم،ستم کنم یا مورد ستم واقع شوم،نادان باشم یا چیزی از من پوشیده شود».
1070.امام علی علیه السلام -در جنگ صفین در دعایی در یوم الهریر [یکی از روزهای جنگ که در آن نبرد سختی درگرفت و به یوم الهریر (روز پاس سگها) نامیده شد]-:
بارخدایا! به درستی که من...پناه می برم به تو از نادانی و یاوگی،و از سخن و رفتار زشت.
1071.امام علی علیه السلام: خدایا!...به تو پناه می برم از توانایی ام،و به تو پناهنده می شوم از جسارتم،و از تو پناه می جویم به سبب نادانی ام،و به ریسمان های سببهایت چنگ می زنم،از گناهم.
1072.امام علی علیه السلام: پروردگارا! به تو پناه می برم از اینکه نادانی را به دانش خریداری کنم،چنانکه دیگران کردند،یا اینکه ابلهی را به بردباری بخرم.
1073.امام صادق علیه السلام -در دعای صبح و شام-:بارخدایا! با کمک تو صبح و شام می کنیم،با کمک تو زنده می شویم و می میریم و به سوی تو بازمی گردیم؛و به تو پناه می برم از اینکه خوار شوم یا خوار گردانم،گمراه شوم یا گمراه سازم،ستم کنم یا مورد ستم واقع شوم،ندانم یا از من پوشیده گردد.
1074.عبدالرحمن بن سیابه: امام صادق علیه السلام این دعا را به من [تعلیم] داد:«ستایش، سزاوار خدایی است که صاحبِ ستایش و اهل آن است و نهایت و جایگاه ستایش...و به تو پناه می برم از آنکه نادانی را به دانش،خشونت را به بردباری،ستم را به عدل و انصاف،قطع دوستی را به نیکی به دوستان و بی صبری را به شکیبایی خریداری کنم».
ح:طلب آمرزش از نادانی
1075.پیامبر صلی الله علیه و آله -چنین دعا می کرد-:بارخدایا! خطاها و نادانی و زیاده روی در کارهایم و آنچه را تو بدان از من داناتری،بر من ببخشای.بارخدایا! بر من