- سخن مترجم 1
- اشاره 17
- 1/1 حقیقت خرد 19
- 2/1 آفرینش خرد و نادانی 21
- چشم اندازی بر آفرینش عقل و جهل 23
- 5/1 فزونی و کاستی خرد در دوران زندگی 33
- 1/2 ارمغان خدایی 39
- 2/2 بهترین بخشش 41
- 3/2 بنیاد انسان 43
- 4/2 ارزش انسان 45
- 6/2 دوست انسان 47
- 5/2 نخستین پایۀ اسلام 47
- 8/2 پشتیبان مؤمن 49
- 7/2 دوست و راهنمای مؤمن 49
- 9/2 زیباترین آرایه 51
- 10/2 بزرگترین بی نیازی 53
- 11/2 نیاز دانش به خرد 55
- 1/3 اهتمام بر خردورزی 61
- 3/3 حجّیت خرد 79
- 4/3 نقش خرد در حسابرسی اعمال 81
- 5/3 نقش عقل در پاداش اعمال 83
- الف:وحی 89
- 1/4 آنچه خرد را نیرومند می سازد 89
- ب:دانش 91
- ج:ادب 93
- ه:گردش در زمین 95
- د:تجربه 95
- ح:جهاد با نفس 97
- ز:تقوا 97
- و:رایزنی 97
- ط:یاد خدا 99
- ک:پیروی از حق 99
- ی:زهد در دنیا 99
- ل:همنشینی حکیمان 101
- م:ترحّم بر نادانان 101
- ن:کمک خواستن از خداوند 101
- الف:روغن (چرب کردن پوست) 103
- ب:کدو 103
- ج:گلابی 103
- د:کرفس 103
- ز:سرکه 105
- ح:سداب 105
- و:شیر 105
- ن:تُرنج 107
- ک:آب 107
- م:خُرفه 107
- ل:حَجامت کردن 107
- ی:انار با لایۀ نازک آن 107
- 1/5 لشکریان خرد و نادانی 111
- 2/5 نشانه های خرد 117
- الف:دانش و حکمت 117
- ب:شناخت خدا 121
- ج:دین 125
- د:کمال دین 127
- ه:مکارم اخلاق 127
- ط:بهره وری از عمر 143
- ی:گفتار درست 143
- ک:تجربه اندوزی 145
- م:گمانه زنی درست 145
- ل:تدبیر نیکو 145
- ن:بی رغبتی به دنیا 147
- س:ترک بیهودگی ها 147
- ف:رستگاری 151
- ر:خوبی دنیا و آخرت 155
- 3/5 آنچه خرد با آن آزموده شود 157
- الف:عمل 157
- ب:سخن 157
- ج:سکوت 159
- ه:پیام رسان 161
- و:نوشتن 161
- د:رأی و نظر 161
- ح:دوست 163
- ز:تصدیق و انکار 163
- 4/5 بنیادهای سنجش خرد 163
- 5/5 ویژگی های خردمندان 167
- 6/5 ویژگی های خردمندان 183
- 7/5 ویژگی های خردمندان 185
- 8/5 نشانه های کمال عقل 189
- 9/5 خردمندترین انسان 193
- 1/6 هوای نفس 199
- 2/6 گناه 203
- 4/6 آرزو 207
- 5/6 نخوت 207
- 8/6 آز 209
- 7/6 خشم 209
- 9/6 خودپسندی 211
- 11/6 دنیا دوستی 213
- 12/6 باده نوشی 215
- 13/6 مست کننده های پنجگانه 215
- 14/6 خوشگذرانی زیاد 217
- 15/6 تنبلی 217
- 17/6 همنشینی نادان 219
- 16/6 زیاده طلبی 219
- 18/6 مرزشکنی 219
- 21/6 زیاده روی در خوردن گوشت گاو و حیوانات وحشی 221
- 19/6 جدال با ابله 221
- 20/6 نشنیدن سخن خردمند 221
- 1/7 واجبات خردمند 223
- 2/7 آنچه بر خردمند حرام است 225
- 4/7 آنچه سزاوار خردمند نیست 237
- اشاره 242
- اشاره 244
- پژوهشی در معانی جهل 247
- 1/2 سرزنش نادانی 254
- اشاره 254
- الف:بزرگ ترین مصیبت 254
- ج:بدترین تنگدستی 256
- ب:ناگوارترین بیماری 256
- د:زیانبارترین دشمنان 256
- 2/2سرزنش نادان 258
- 3/2 گوناگون 262
- الف:کفر 272
- 1/4 آثار نادانی 272
- ب:بدی ها 274
- د:مرگ جان 276
- و:اختلاف و جدایی 278
- ح:خواری 280
- ز:لغزش 280
- ی:بدی دنیا و آخرت 282
- ط:افراط و تفریط 282
- ک:گوناگون 282
- ج:نادانی به عیبهای خویش 296
- ب:از خود راضی بودن 296
- الف:خودرأیی 296
- د:نادانی به حدّ خویش 296
- ه:تنافی دانش و عمل 298
- ح:اظهار هر آنچه می داند 298
- و:زشت دانستن آنچه خود،مانندش را انجام می دهد 298
- ز:انجام گناهان 298
- ک:خندۀ بدون شگفتی 300
- ی:فریفتگی به خداوند 300
- ط:انکار هر آنچه می شنود 300
- 4/4 نادان ترین مردم 300
- 1/5 آنچه بر نادان واجب است 304
- الف:آموزش 304
- ج:تقوا 308
- ب:توبه و بازگشت 308
- د:توقّف به هنگام شبهه 308
- و:عذرخواهی از نادانی 312
- ه:اعتراف به نادانی 312
- ح:طلب آمرزش از نادانی 314
- الف:سخن ندانسته 316
- 2/5 آنچه بر نادان حرام است 316
- ب:انکار آنچه نمی داند 318
- 3/5 نادانیِ پسندیده 320
- الف:سلام گفتن به هنگام گفتگو 326
- 4/5 آنچه در رفتار با نادان شایسته است 326
- ب:سکوت هنگام نزاع و درگیری 328
- ج:بردباری 330
- د:تعلیم 332
- ه:عدم اطمینان 332
- و:نافرمانی 332
- 1/6 معنای جاهلیت 338
- اشاره 338
- ب:فرزند قرار دادن برای خداوند 356
- الف:عبادت غیر خدا 356
- ه:برخی چارپایان را حرام کردن 358
- ج:جن را شریک خداوند قرار دادن 358
- ح:انکار رستاخیز 368
- پژوهشی در عقاید جاهلیت 368
- 4/6 کارهای جاهلی 376
- الف:زنده به گور کردن دختران 376
- ب:فرزند کُشی 378
- ج:زشتی ها 380
- ه:شراب و قمار،بتها و تیرهای قرعه 382
- و:خون آلود کردن کودک 384
- ز:فال بد زدن 384
- ی:مُهره بستن 386
- ک:نوحه گری 386
- ح:به جن پناه بردن 386
- ط:قربانی برای جنّ 386
- 5/6 اسلام،نابود کنندۀ سنّتهای جاهلی 388
- ل:سوگند به غیر خدا 388
- 1/7 بازگشت به عقب 404
- الف:نشناختن امام 406
- 2/7 اسباب بازگشت به جاهلیت 406
- ب:باده نوشی 408
- اشاره 409
- پژوهشی در اسباب بازگشت به جاهلیت 409
- هشدار قرآن 410
- عوامل ارتجاع 411
- حرف الالف 435
- حرف البا 437
- حرف الجیم 440
- حرف الثا 440
- حرف الدال 441
- حرف الخا 441
- حرف الحا 441
- حرف الذال 441
- حرف السیرا 442
- حرف الصاد 443
- حرف السیر 443
- حرف الطا 444
- حرف الغیر 445
- حرف الغیر 445
- حرف الکاف 446
- حرف القاف 446
- حرف المیم 448
- حرف اللام 448
- حرف النون 452
- حرف الیا 453
- حرف الواو 453
نادانیِ انسانی پایین تر از خود،گرفتار گردم،مانع از آن می شوم که نفسم با نادانی پاسخ دهد؛و اگر با همتای خود در خردمندی من برخورد کنم،بردباری پیشه سازم،تا از همانندم برتر باشم؛واگر با بالاتر از خویش، در دانش و خرد،مواجه گردم،برای او حقّ پیشتازی و فضیلت قائل ام».
مأمون گفت:«چه زیباست این شعر؛چه کسی آن را سروده است؟».امام علیه السلام فرمود:«برخی جوانان ما».
د:تعلیم
1111.امام کاظم علیه السلام -به هشام بن حکم فرمود-:ای هشام ! آنچه را نمی دانی،بیاموز؛ از آنچه آموختی،به نادان بیاموز؛عالم را برای علمش بزرگْ شمار و با او درگیر مشو،و نادان را برای نادانی اش کوچک شمار و او را طرد مکن،بلکه به خود،نزدیک ساز و تعلیم ده.
1112.امام صادق علیه السلام: در کتاب علی علیه السلام خواندم که خداوند،بر نادانان پیمان نگرفته که دانش بیاموزند،تا آنکه از عالمان پیمان گرفته که به نادانان بیاموزند؛زیرا دانش،پیش از نادانی بود.
ه:عدم اطمینان
1113.امام علی علیه السلام: به دشمنِ خردمند،بیش از دوست نادان اعتماد کن.
1114.امام علی علیه السلام: به پیمان کسی که خردمند نباشد،اعتماد نشود.
و:نافرمانی
1115.امام علی علیه السلام: نافرمانیِ نادان کن،تا سالم بمانی.