پرتو خرد: (خلاصه کتاب عقل): تحریر درس گفتارهای دکتر سید محمد بنی هاشمی صفحه 100

یعنی اگر از وجدان شخص وسواسی بپرسیم که حقیقتآ چه چیز تو را به چنین رفتاری وامی دارد، خود او اذعان خواهد کرد که این حالت، از سر عقل و فهم دینی نیست، بلکه عقل و شرع، خلافِ آن را می گویند. بنابراین سرچشمه وسواس، دعوتِ شیطانی است.

4 _ 8 _ عقل: برترین نعمت الهی

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده اند:

«ما قَسَمَ اللّهُ لِلْعِبادِ شَیْئآ أَفْضَلَ مِنَ الْعَقْلِ ... وَ ما أَدَّی الْعَبْدُ فَرائِضَ اللّهِ حَتّی عَقَلَ عَنْهُ. وَ لا بَلَغَ جَمیِعُ الْعابِدِینَ فی فَضْلِ عِبادَتِهِمْ ما بَلَغَ الْعاقِلُ. وَ الْعُقَلاءُ هُمْ أُوْلُوالأَلْبابِ، الَّذِینَ قَالَ اللّهُ تَعالی: وَ ما یَتَذَکَّرُ إِلّا أُوْلُو الأَلْبَابِ.»(1)

«خداوند، چیزی را برتر از عقل برای بندگان تقسیم نکرد... و بنده فرائض خدا را ادا نمی کند، مگر اینکه از او به عقل دریابد. و همه عابدان در فضیلت عبادتشان، به درجه ای که عاقل بدان رسیده است، نرسیده اند. و عقلا، همان اولوالالباب اند؛ کسانی که خداوند متعال (درباره آنها) فرمود: وَ ما یَتَذَکَّرُ إِلّا أُولُوالأَلْباب: جز صاحبان عقل کسی متذکّر نمی گردد.»(2)

از این کلام پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم بر می آید که عقل، برترین نعمتی است که خداوند به بندگان خود ارزانی می دارد؛ زیرا اعتقاد به خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و امام علیه السلام _ یعنی همه دین و شرع الهی _ به برکت عقل حاصل می شود.

3 _ نکته دیگر این حدیث در این عبارت نهفته است: «و ما أدّی العبد فرائض اللّه حتّی عَقَلَ عنه.» یعنی «بنده فرائض خداوند را ادا نمی کند، مگر بعد از آنکه آنها را از خداوند بگیرد و به عقل دریابد.» فعل «عَقَلَ» در کاربرد رایج خود، دارای حرف اضافه