پرتو خرد: (خلاصه کتاب عقل): تحریر درس گفتارهای دکتر سید محمد بنی هاشمی صفحه 129

می کنیم.

6 _ 2 _ قناعت و عفّت، دو زینت عاقل

قناعت یعنی خرسندی و اکتفا نسبت به آن چیزی که خداوند، نصیب انسان ساخته است. بنابراین قناعت، امری قلبی و حالتی روحی است. آنچه بی نیازیِ واقعی و غنای حقیقی به انسان عطا می کند، همین حالتِ قناعت است، یعنی آنکه انسان در روح خویش احساس نیاز و وابستگی به دنیا نداشته باشد. برای رسیدن به غنای حقیقی، لازم نیست پیوسته اموال و امکانات را گرد آوریم و همواره بر آنها بیفزاییم. قناعت هم ثمره و نشانه عقل است.

اگر انسان حال روحی قناعت را در خود تقویت کند، به همان مقدار از حلال که خداوند نصیب او کرده، قانع می شود. درنتیجه در مورد آنچه حرام است، به راحتی عفاف می ورزد و از بسیاری اندوه ها رهایی می یابد. از این رو امیرالمؤمنین علیه السلام عفّت و قناعت را دو زینت عاقل دانسته اند :

«یُسْتَدَلُّ عَلی عَقْلِ الرَّجُلِ بِالتَّحَلِّی بِالْعِفَّهِ وَ الْقَناعَهِ.»(1)

«برای دلیل آوردن بر عقل انسان، بر آراستگی او به عفّت و قناعت، استدلال می شود.»

6 _ 3 _ مدارا با جهل جاهلان، دلیل عقل عاقلان

مدارا با دیگران _ چه عالم و چه جاهل _ نشانه عقل است:

«یُسْتَدَلُّ عَلی عَقْلِ الرَّجُلِ بِکَثْرَهِ وَقارِهِ وَ حُسْنِ احْتِمالِهِ.»(2)

«عقل انسان، به وقار بسیار و تحمّل نیکوی او شناخته می شود.»

اهمّیّت مدارا تا حدّی است که امام صادق علیه السلام فرمودند:

«عاقل ترین مردم کسی است که مدارایش با مردم بیش از دیگران