پرتو خرد: (خلاصه کتاب عقل): تحریر درس گفتارهای دکتر سید محمد بنی هاشمی صفحه 135

مقدّمه

گفته شد که قلب انسان، نوری را مالک می شود (به آن منوّر می شود)، آنگاه معقولاتی را می بیند. اگر این قلب تیرگی هایی بیابد، به میزان آن کدورتها، بهره و مالکیّتش نسبت به نور عقل کم خواهد شد. عواملی را که مانع منوّر شدنِ بیشتر قلب به نور عقل می گردد، «حجاب عقل» می نامیم. به بیان دیگر، قلب مطهّر، منقّح و صافی، کاملا منوّر به نور عقل است و هر اندازه که زنگار در میان آید، محرومیّت از عقل حاصل می شود. از آن عوامل زنگارآفرین، به «حجابهای عقل» تعبیر می شود.

در روایات، این عوامل «آفات عقل» نیز نام گرفته اند. برای شناخت بیشتر قدر و منزلت نور بی بدیل عقل، توجّه به آفات آن، توجّهی سودمند و مبارک است. شناخت ضدّ یک عامل، اگر تنها راه شناخت آن عامل نباشد، قطعآ در شناختِ بهتر آن، مدد می رساند. پیامد این بحث، باید این ثمره عملی باشد که عاقل، موانع روشنگری عقل را بشناسد، آنگاه برای دوری از آنها بکوشد تا بستر بهره مندی از عقل را بهتر فراهم کند.

در این فصل، برخی از حجابهای عقل را به تذکار معصومین علیهم السلام ، بیان می داریم و روشهای زدودن آن را از کلام ایشان می جوییم.

7 _ 1 _ حجاب هوی و شهوت

اشاره

هوی یعنی میل و شهوت. طبیعت انسان به گونه ای سرشته شده که به پاره ای از شؤون دنیا و بهره مندی های آن تمایل و کشش دارد. همین کشش از سویی و اوامر و نواهی الهی از سوی دیگر، زمینه امتحان را برای او فراهم می آورد. اموری که مورد تمایل و اشتهای انسان است، مصادیق بسیار دارد.