پرتو خرد: (خلاصه کتاب عقل): تحریر درس گفتارهای دکتر سید محمد بنی هاشمی صفحه 179

می تواند تا جایی پیش رود که منجر به مرگ آن شود؛ یعنی نعمت فهم و درک و عقل، از آن سلب گردد. تعبیر ختم و طبع بر قلب نیز، تعابیرِ مترادفِ بسته شدن باب فهم برای قلب(1)  می باشند. طبع قلب برای کفار است، به کیفر کفری که _ به سوء اختیار خود _

دارند و برگزیده اند. امام باقر علیه السلام ذیل آیه: «لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُون بِها»(2)  می فرمایند :

«أَیْ طَبَعَ اللّهُ عَلَیْها فَلا تَعْقِلُ.»(3)

«یعنی خداوند بر آن دلها مُهر زده است، از این رو نمی فهمند.»

اکنون به برخی از عواملی اشاره می کنیم که در روایات، آنها را باعث مرگ قلب دانسته اند.

8 _ 1 _ عوامل زوال عقل

8 _ 1 _ 1 _ گناه

از مهم ترین عوامل مرگ قلب، گناه است. امام سیّد السّاجدین، زین العابدین علیه السلام ، در مناجات التّائبین اینگونه به پیشگاه خداوند عرضه می دارند:

«إِلهی أَلْبَسَتْنِی الْخَطایَا ثَوْبَ مَذَلَّتی، وَ جَلَّلَنِی التَّباعُدُ مِنْکَ لِباسَ مَسْکَنَتی، وَ أَمَاتَ قَلْبی عَظیمُ جِنایَتی. فَأَحْیِهِ بِتَوْبَهٍ مِنْکَ یا أَمَلی وَ بُغْیَتی، وَ یا سُؤْلی و

1- تعبیر طبع بر قلب، در آیات قرآن مکرّر به کار رفته است؛ از جمله: نساء / 155، اعراف / 100 و101، توبه / 87 و 93، یونس / 74، روم / 59، غافر / 35، محمد 6 / 16، منافقون / 3 و تعبیر ختم برقلب در آیات زیر به کار رفته است: بقره / 7، انعام / 46، شوری / 24، جاثیه / 23.
2- اعراف / 179.
3- تفسیر قمی / ج 1 / ص 249.