پرتو خرد: (خلاصه کتاب عقل): تحریر درس گفتارهای دکتر سید محمد بنی هاشمی صفحه 29

فرو می رود که دیر یا زود بدانان خواهد پیوست. آن ها که خانه ها ساختند اکنون کجایند؟ خانه های بسیاری از آنان خراب گشته و اگر خانه هایشان ویران نیست، یا خالی از سکنه و یا در ملک دیگران است. و همین قصّه تا قیامت برقرار است. کسی در تأثیر یاد مرگ تردید ندارد. اگر انسان با اختیار خود بستر جولان این فکر را فراهم کند، با پی گیری آن به نتایجی عاقلانه دست می یابد. می فهمد که باید آخرت را بر دنیا ترجیح دهد و چنان زِیَد که چون برود از گذشته اش پشیمان نگردد. این مکشوفات عقلی، او را از غفلت خارج کرده، به عمل فرامی خواند و منشأ همه خیرات می گردد. لذا سرّ بهتر بودن چنین تفکّری (گرچه در مدّتی کوتاه انجام شود) نسبت به بیداری یک شب، همین است که این تفکّر عاقلانه، پایه گذار عبادتهای مختلف از جمله قیام در شب است. تا تفکّر نباشد، توجیه عاقلانه ای برای لزوم عبادت خداوند هم بدست نمی آید. بدیهی است هرچه در مدح این قبیل افکار بگوییم کم گفته ایم.

1 - 5 - 7 - نمونه ای از تفکّر غیرعاقلانه

یکی از نمونه های تفکّر غیرعقلانه، فکر درباره گناهان است. اگر فکر معاصی و لذّات در انسان زیاد شود بر او غلبه می کنند. لذا اگرچه در بسیاری موارد، پیدایش اوّلیّه فکر گناه اختیاری نیست امّا به محض ورود آن در ذهن باید توجّه خود را از آن برداریم و ذهن را به سمتی دیگر سوق دهیم تا فکر گناه از ذهن محو گردد. البتّه این کاری است که نیازمند مجاهده می باشد و دارای فضیلت هم هست:

«صیامُ الْقَلْبِ عَنِ الْفِکْرِ فِی الآثامِ أَفْضَلُ مِنْ صیامِ الْبَطْنِ عَنِ الطَّعامِ.»(1)

«روزه داری قلب از فکر در مورد گناهان برتر است از روزه داری شکم از (خوردن) غذا.»