- مقدّمه 1
- حدیث هشام بن حکم 3
- موقعیّت علمی هشام بن حکم 3
- موضوع و اهمیّت روایت 4
- فراز اوّل: بشارت به عاقلان 5
- 1. آزادی بیان 5
- اشاره 5
- 3. مطالعه کتب مشکوک! 6
- اشاره 6
- 2. هدایت تشریعی و تکوینی 6
- 4. جایگاه عقل 6
- اوج شکوفایی عقل 7
- فراز دوم: راه های خداشناسی 9
- اشاره 9
- نشانه های شش گانه! 10
- اشاره 10
- 1. آفرینش آسمان و زمین 10
- 3. کشتی های موجود بر صفحه اقیانوس ها 11
- 2. شب و روز 11
- 4. باران های پربرکت 12
- 5. وزش بادها 13
- 6. ابرهای تحت فرمان 13
- فراز سوم: برهان نظم 14
- آیه اوّل: آیه تسخیر 14
- اشاره 14
- اشاره 14
- چگونگی تسخیر! 15
- آیه دوم: آفرینش شگفت انگیز جنین 16
- آیه سوم: سه موهبت بزرگ 17
- اشاره 17
- موهبت اوّل: نور 18
- موهبت دوم: آب 19
- موهبت سوم: هوا 19
- آیه چهارم: جلوه ای از معاد 20
- آیه پنجم: نشانه های عظمت پروردگار 21
- اشاره 24
- آیه ششم: رعد و برق 24
- یکی دیگر از نشانه های خدا 25
- اشاره 25
- مخاطبان قرآن 25
- 1. چگونگی تولید رعد و برق 25
- 2. خدمات مهم برق 26
- 3. برق، آیتی الهی 26
- آیه هفتم: فرمان های پنج گانه 27
- مصلحت و مفسده احکام الهی 27
- اشاره 27
- تفسیر اجمالی آیه 28
- اشاره 30
- آیه هشتم: دلیلی دیگر بر بطلان شرک 30
- 1. نظام برده داری در جهان و اسلام 30
- 2. گستره شرک و بت پرستی 31
- ترسیمی از قُبح شرک 32
- توحید، اصلی ترین مسئله در هر زمان 33
- نقش تعقّل و اندیشه 33
- فراز چهارم: راه رسیدن به سعادت در جهان آخرت 35
- اشاره 35
- ترسیمی از دنیا! 35
- شباهت بازی های کودکان با امور دنیایی 36
- تصویری دیگر از دنیا 38
- فراز پنجم: هشدار به بی خردان 40
- اشاره 40
- مجازات همجنس بازی 41
- بلاهای بزرگ عصر ما 42
- فراز ششم: عقل و علم 44
- اشاره 44
- تکیه گاه، فقط خدا باشد 45
- عنکبوت 45
- چه کسی مثال ها را می فهمد؟ 46
- توحید افعالی 46
- اشاره 48
- اشاره 48
- راه و رسم نیاکان! 48
- فراز هفتم: مذمّت بی خردان 48
- آیه اوّل: تقلید بی جا 48
- انواع تقلید 49
- آیه دوم: آلودگان به دنیا 51
- اشاره 51
- آیه سوم: حجاب معرفت 52
- ابزار شناخت 52
- اشاره 53
- علل انحطاط 53
- آیه چهارم: انسان نماهای پست تر از حیوان 53
- آیه پنجم: پراکندگی، ثمره بی فکری 54
- اشاره 54
- مسلمانان عصر ما! 55
- آیه ششم: خودفراموشی 56
- اشاره 58
- فراز هشتم: مذمّت اکثریّت! 58
- چرا اکثریّت، نفی شده است؟ 59
- مغالطه ای آشکار 60
- مفاسد حکومت اکثریّت بی ایمان 60
- اشاره 62
- فراز نهم: اقلیّت سالم 62
- آیه دوم: دوستان وفادار کم هستند 63
- آیه اوّل: بندگان شاکر 63
- آیه سوم: مؤمن آل فرعون 64
- آیه چهارم: مؤمنان اندک، امّا راستین 64
- آیه دوم: بی خردان 66
- آیه اوّل: جاهلان 66
- اشاره 66
- اکثریّت ناصالح 66
- حکومت اکثریّت! 67
- آیه سوم: بی ادراکان 67
- اشاره 69
- فراز دهم: اولوا الباب 69
- اولوا الباب کیانند؟ 71
- آیه اوّل: حکمت 71
- 1. معنای حکمت 71
- اشاره 71
- 3. خیر کثیر چیست؟ 72
- آیه دوم: راسخان در علم 72
- 2. تفسیر «من یشاء» 72
- آیه چهارم: بینایان و نابینایان 73
- آیه سوم: آیات الهی در آسمان و زمین 73
- آیه پنجم: عالمان و جاهلان مساوی نیستند 74
- آیه ششم: تدبّر در آیات قرآن 75
- آیه هشتم: پیوسته تذکّر بده 77
- آیه هفتم: هدایت و تذکّر 77
- آیه اوّل: سرگذشت پیشینیان، مایه عبرت 78
- اشاره 78
- فراز یازدهم: فهم و عقل 78
- آیه دوم: حکمت لقمان 80
- فراز دوازدهم: تواضع در برابر حق 81
- اشاره 81
- راه دست یافتن به جایگاه بالاتر عقل 81
- موانع رسیدن به حق 82
- موضع گیری های مختلف در برابر حق 84
- تصویری گویا از دنیا 85
- اشاره 87
- طوفان های جهان معاصر 87
- کشتی نجات لقمان 87
- 3. طوفان جنگ ها و درگیری ها 88
- 1. طوفان مفاسد اخلاقی 88
- 2. طوفان مشکلات اقتصادی 88
- اشاره 89
- فراز سیزدهم: نشانه عقل 89
- تفکّر، در قرآن 89
- تفکّر، در روایات 90
- نشانه تفکّر 91
- نمونه ای از متفکّران 92
- فراز چهاردهم: شناخت خردمندانه 94
- هدف از بعثت انبیا 94
- اشاره 94
- ثمرات سه گانه فعّال سازی عقل 95
- گوهر گران بهای عقل 95
- اشاره 99
- قاعده لطف 99
- فراز پانزدهم: حجّت ظاهری و باطنی 99
- 2. اقسام قوانین تشریع و تکوین 100
- 1. هماهنگی تکوین و تشریع 100
- 3. چراغ های هدایت 101
- اشاره 103
- نشانه اوّل: شکر نعمت 103
- فراز شانزدهم: ویژگی های عقل 103
- نشانه دوم: شکیبایی در برابر محرمات 106
- فراز هفدهم: آفات عقل 107
- اشاره 107
- 1. آرزوهای طولانی 108
- 2. فضول الکلام 109
- 3. شهوات نفسانی 109
- اشاره 112
- فراز هجدهم: آفات رشد اعمال 112
- معنای زکات 112
- آفت اوّل: هوای نفس 113
- آفت دوم: از کار انداختن عقل 114
- چند روایت درباره هوای نفس 114
- فراز نوزدهم: چاره تنهایی 117
- احساس تنهایی چرا؟ 117
- اشاره 117
- هجرت به کشورهای خارج 119
- فراز بیستم: روابط هفت گانه 121
- اشاره 121
- افراط و تفریط، ممنوع 122
- اشاره 124
- کیفیّت یا کمیّت؟ 124
- فراز بیست و یکم: معیار قبولی اعمال 124
- کیفیّت، مقدّم است 126
- فراز بیست و دوم: تجارت پرسود 128
- اشاره 128
- تجارتخانه دنیا 128
- حکمت در قرآن 129
- حکمت چیست؟ 130
- فراز بیست و سوم: نشانه دیگری برای عاقلان 132
- اشاره 132
- انواع مواهب و نعمت های دنیا 132
- جنون ثروت اندوزی 133
- مشکلات دنیا 136
- اشاره 136
- فراز بیست و چهارم: نگاه عاقلان به دنیا و آخرت 136
- مشکلات رسیدن به آخرت 137
- پاک زیستن در عصر ناپاکی ها! 138
- فراز بیست و پنجم: زاهدان دنیا و راغبان آخرت 140
- اشاره 140
- حقیقت زهد 140
- اضطراب و نگرانی ها 142
- طالب و مطلوب 143
- غنای ظاهری و باطنی 144
- فراز بیست و ششم: فایده عقل کامل 144
- اشاره 144
- فراز بیست و هفتم: عامل استمرار هدایت 147
- اشاره 147
- عاقبت به خیری 148
- فراز بیست و هشتم: برترین عبادت 150
- اشاره 154
- قبح و زشتی دروغ 154
- فراز بیست و نهم: عاقل دروغ نمی گوید 154
- راز اهمیّت فراوان صداقت 156
- رابطه عقل با صداقت و جهل با دروغ 158
- 1. رابطه دین و شخصیّت 159
- اشاره 159
- فراز سی ام: عقل و دین و شخصیّت 159
- 2. رابطه عقل و شخصیّت 160
- 3. ارزشمندترین انسان ها 160
- 4. بهای انسان 162
- اشاره 164
- فراز سی و یکم/ بخش اوّل: نشانه های سه گانه عاقل 164
- استناد به کلمات اولیا و معصومان علیهم السلام 164
- عقل نظری و عملی 165
- نشانه های عاقل 165
- مشکلات عصر ما 166
- آثار وضعی اعمال 167
- اشاره 169
- فراز سی و یکم/ بخش دوم: صفات صدرنشینان 169
- منظور از صدر مجلس چیست؟ 169
- مدیریّت در اسلام 170
- شرایط مدیریت در قرآن 170
- سخنی از امام مجتبی علیه السلام 172
- فراز سی و یکم/ بخش سوم: اندرزهای امام سجاد علیه السلام 174
- 1. همنشینی با نیکان 174
- اشاره 174
- 2. مطالعه زندگی دانشمندان 175
- 3. پیروی از حکمرانان عادل 175
- 4. بهره گیری صحیح از دارایی ها 176
- 5. مشاور خوب بودن 177
- 6. خودداری از آزار دیگران 178
- استفاده بهینه از امکانات محدود 179
- اشاره 179
- فراز سی و دوم: سفارشات پایانی 179
- اختلاف سطح خردها 181
- فلسفه اختلاف روایات 182
افزوده می شود. عمل کردن به حدیث علی علیه السلام در تفسیر زهد، در کاهش این درد جانکاه بشریّت، که روز به روز عمیق تر و وسیع تر می شود، بسیار مؤثّر است؛ چراکه اعتقاد به دین و مذهب فقط به درد جهان آخرت نمی خورد، بلکه برای دنیای انسان نیز مفید است. لذا یکی از دانشمندان بزرگ می گوید: «برای دنیایتان هم که شده، دین و مذهبی داشته باشید، که شما را حفظ کرده و سلامتی روانتان را تأمین می نماید».
طالب و مطلوب
امام کاظم علیه السلام در ذیل روایت، دنیا و آخرت را طالب و مطلوب معرّفی کرده است. اکنون این سؤال مطرح می شود که چگونه آخرت، انسان را طلب می کند؟
حضرت علی علیه السلام این سؤال را این گونه پاسخ می دهد:
«إِذَا کُنْتَ فِی إِدْبَارٍ وَآلْمَوْتُ فِی إِقْبَالٍ فَمَا أَسْرَعَ آلْمُلْتَقَی؛ هنگامی که عمر تو رو به پایان می رودومرگ به استقبالت می آید،چه زودبایکدیگرملاقات خواهیدکرد». (1)
هرچه سنّ انسان بیشتر می شود قوای جسمانی اش تحلیل می رود؛ پوکی استخوان، ضعف نور چشم، سنگینی گوش، سستی عضلات و مانند آن، نشانه های تحلیل قوای جسمانی است.
علاوه براین، بیماری هایی نیز در انتظار اوست. وقتی که رو به ضعف می روی و بیماری ها به استقبال تو می آیند، چه زود با یکدیگر ملاقات خواهید کرد.
از این روایت معلوم می شود که چگونه آخرت، انسان را طلب می کند.
خدایا! از تو می خواهیم که توفیق عمل به این کلمات نورانی را به ما عطا فرمایی تا قبل از گذشتن فرصت ها و از دستن رفتن نیروها و حسرت خوردن
بر گذشته، توشه ای مناسب برگیریم و با دلی آرام و قلبی مطمئن به سوی تو
سفر کنیم.
1- نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره 29 .