جایگاه عقلانیت در اسلام صفحه 159

فراز سی ام: عقل و دین و شخصیّت

اشاره

امام کاظم علیه السلام در سی امین فراز حدیث هشام می فرماید:

«یَا هِشَامُ! لاَ دِینَ لِمَنْ لاَ مُرُوَّهَ لَهُ، وَلاَ مُرُوَّهَ لِمَنْ لاَ عَقْلَ لَهُ، وَإِنَّ أَعْظَمَ النَّاسِ قَدْراً الَّذِی لاَ یَرَی الدُّنْیَا لِنَفْسِهِ خَطَراً، أَمَا إِنَّ أَبْدَانَکُمْ لَیْسَ لَهَا ثَمَنٌ إِلاَّ الْجَنَّهُ فَلا تَبِیعُوهَا بِغَیْرِهَا؛ ای هشام! کسی که شخصیّت ندارد دین ندارد، و کسی که عقل ندارد شخصیّت ندارد. و ارزشمندترین مردم کسی است که دنیا در نظرش اهمیّتی نداشته باشد. آگاه باشید که برای شما بهایی جز بهشت نیست، خود را به کمتر از آن نفروشید».

امام علیه السلام در این فراز، به چهار نکته مهم درباره عقل و عقلانیّت اشاره کرده است:

1. رابطه دین و شخصیّت

در اوّلین جمله، رابطه دین و شخصیّت را چنین بیان می کند:

«لاَ دِینَ لِمَنْ لاَ مُرُوَّهَ لَهُ؛ کسی که شخصیّت و انسانیّت ندارد دین ندارد».

معنای واژه «مروّه» در فارسی غیر از عربی است. این کلمه در فارسی به معنای انصاف است؛ امّا در عربی از مادّه «مرء» گرفته شده و به معنای شخصیّت وانسانیّت است.